Бүгүн, тохсунньу 26 күнүгэр, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна, Мэҥэ Хаҥалас улууһун бочуоттаах гражданина, улахан учуутал, биллиилээх спортсмен Иннокентий Тихонович Васильев – И.Баһылайап төрөөбүтэ 95 сыла буолар.
Кини 1930 с. тохсунньу 26 күнүгэр, аҕыйах хонугунан тэриллиэхтээх Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Чүүйэ Хатыҥнааҕар төрөөбүтэ. Эдэр эрдэҕиттэн спортсмен уол оскуола кэнниттэн үлэтин 1951-1952 сс. оройуон “Колхозник” ДСО бэрэссэдээтэлинэн саҕалаабыта. Аармыйаҕа Москва уобалаһыгар сулууспалаабыт, хайыһарынан күүскэ дьарыктаммыт. Сулууспалаан кэлэн баран, ЯПУ физкултуураҕа салаатын үөрэнэн бүтэрбитэ.
Идэтинэн үлэтин 1958 с. орто оскуола буолбут биһиги Бүтэйдээхпитигэр физкултуура учууталынан саҕалаабыта. Биир дойдулаахпыт Слепцов Валентин Филаретовичтыын олус табыллан, таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрэ. 1960 с. кинилэр бииргэ үөрэммит табаарыстара Егор Михайлович Феофановтыын сүбэлэһэн, былааннаан, оскуолаларын салалталарын өйөбүлүн ылан, Чурапчы Дириҥин орто оскуолатын кытары успуорка табаарыстыы көрсүһүүнү олохтооннор, оскуолабыт устуоруйатыгар киирбиттэрэ. Бастакы көрсүһүүгэ Бүтэйдээхтэр кыайбыттара. 1970 с. бу көрсүһүүгэ Амма Алтанын оскуолата эбиллибитэ.
Үс улуус үс оскуолатын доҕордоһуута, бииргэ үлэлээһинэ үтүө үгэскэ үүнэн, сыллата ыытыллыбыта быйыл 65 сыла буолар. Бу өрөспүүбүлүкэҕэ ханна да суох улуустар икки ардыларынааҕы КМО-н ааттанар улахан педагогическайуопут буолар.
Талааннаах фотограф Иннокентий Тихонович түһэрбит хаартыскалара билигин үөрэҕирии түмэлин киэргэлэ буолан, ол кэмнээҕи оскуолабыт олоҕун, оҕолорун кэпсии, көрдөрө тураллар. Онно биир хаартыскаҕа физрук күннээҕи секциятын биллэриитэ көстөр. Күннээҕи биллэрии диэтэххэ, сыалай айымньы, хартыына! Ити кини үлэһитин, сүрэхтээҕин, аны худуоһунньугун кэпсиир. Хаартыскаларга өссө Сатаҕай, Алтан оҕолоро каникулларыгар хайыһарынан түһүнэн иһэллэрэ баар. Дьаныһан дьарыктыыр, үлэтиттэн баран хайыһарга өрөспүүбүлүкэҕэ бастаан кэлэр учууталлара үөрэнээччилэргэ үтүө холобур этэ. Бүтэйдээх үөрэнээччилэрэ хайыһарга, волейболга, баскетболга оройуоҥҥа инники сылдьаллара.
Учууталлар, үөрэнээччилэр, олохтоохтор көмөлөөн тутан, 1961 с. Илин эҥээргэ саамай улахан успуорт саалатын үлэҕэ киллэрбиттэрэ.
Бүтэйдээххэ И.Т.Васильев кэргэнэ Мария Петровна Охлопкова начаалынай кылаас учууталынан үлэлээбитэ, кыыстара Кема физмат кылааһы 1976 с. бүтэрбит выпусникпыт.
И.Баһылайап барарыгар үлэтин эрэллээх киһиэхэ хаалларбыта. А.В.Игнатьев успуорду өссө үрдүк таһымҥа таһаарбыта. Иннокентий Тихонович 1965-66 сс. оройуоҥҥа “Урожай” ДСО-ны салайа сылдьыбыта. Онтон уон сыл Дьабыыл орто оскуолатыгар физкултуураны үөрэппитэ. Манна үлэлииригэр өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан успуорт мусуойун тэрийэн үлэлэтэн биллибитэ. Оройуонун, өрөспүүбүлүкэтин, бэл, Сойуус успуордун сайдыытын сырдаппыта, көрдөрбүтэ. Манна киниэхэ уруһуйдуур, уһанар, хаартыскаҕа түһэрэр, суруйар талаана, успуордунан дьарыктанар, сырдатар, кэллиэксийэлиир идэтэ туһаҕа турбуттара. Олимпийскай чөмпүйүөннэргэ тиийэ мэтээллэрэ баара элбэҕи этэр. Тэрийбит мусуойа билигин улуус успуордун түмэлэ буолан аатын ааттатар. Кини мусуойун кэнниттэн өрөспүүбүлүкэҕэ успуорт түмэллэрэ элбээтилэр. Ити мусуойа 1971 с. тэриллибитэ. Бэйэтэ ити хайысханан үүнэн, үрдээн, Майатааҕы Үлэ, албан аат мусуойун дириэктэринэн 1977 с. ананан үлэлээбитэ.
Дьоҕурун сайыннаран кэтэхтэн үөрэнэн, Хабаровскайга пединституту бүтэрэн, худуоһунньук идэлэммитэ. Худуоһунньук, фотограф дьарыгынан элбэх быыстапкаларга кыттан Бүтүн Сойуустааҕы көрүүгэ тиийэ лауреат буолбута. Бииргэ төрөөбүттэригэр биллиилээх фотограф, мелодист бааллара кими барытын сөхтөрөр.
Биһиги алтыспыппыт оскуолабыт, успуорт устуоруйата, суруйууларбыт этэ. Аҕа табаарыһым “Эркээйи”, “Бэлэм буол, “Эдэр коммунист” хаһыаттар уопсастыбаннай кэрэспэдьиэннэрэ этэ. “Спорт Манчаары дойдутугар” диэн бэртээхэй кинигэлээх уонна элбэх фотобуклеттардаах. Байанайдаах булчут Майаҕа Бэрдьигэстээх эмис соботун хамаҕатык атыылыы олордоҕуна тиһэх көрсөн кэпсэтиим эбит. Иннокентий Тихоновиһы норуот таптаан «И.Баһылайап» диирэ.
Дэгиттэр спортсмен. Дуобакка ССРС успуордун маастарыгар кандидат, Уһук Илин, Сибиир чөмпүйүөнэ, өрөспүүбүлүкэ категориялаах судьуйа. Дуобакка, хайыһарга, бэлисипиэт успуордугар, ГТО многоборьетыгар, бэстилиэтинэн ытыыга өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ, призера.
Эт саастыы оройуоммут күнүгэр, Тааттаҕа буолар Манчаары оонньуутугар, үс оскуола үбүлүөйдээх көрсүһүүтүгэр аата ааттаннын, мусуойугар үйэтийдин үтүө киһи!
Константин Родионов,
«Сэндиэлэ» түмсүү.
