Норуодунай судьуйа, РСФСР үтүөлээх юриһа, уопсастыбаннай диэйэтэл Михаил Сотников төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах дэкээдэни түмүктүүр «Үтүө өйдөбүл, сырдык санаа» диэн тэрээһин ахсынньы 20 күнүгэр Майаҕа Р.Г.Васильев аатынан улуустааҕы кыраайы үөрэтэр түмэлгэ буолан ааста.
Манна Михаил Михайлович биир идэлээхтэрэ, бииргэ үлэлээбит, юрист идэтигэр уһуйбут дьоно, төрөппүт уолаттара, чугас аймахтара, кинини кытта алтыспыт, билэр, ытыктыыр дьон муһуннулар.
Үтүөлээх юрист, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа М.М.Сотников үйэлээх үбүлүөйүгэр аналлаах дэкээдэ ахсынньы 10 күнүгэр Майаҕа оройуоннааҕы суут дьиэтигэр киниэхэ аналлаах бэлиэ дуосканы арыйыыттан, сибэкки дьөрбөтүн уурууттан саҕаламмыта. Кыраайы үөрэтэл түмэлгэ «Ытык киһи олоҕун сэһэнэ» диэн Михаил Михайлович олоҕун, үлэтин-хамнаһын туһунан кэпсиир дириҥ ис хоһоонноох быыстапка үлэлээтэ. Эмиэ итинник ааттаах медиа-уруогу И.М.Сосин аатынан улуустааҕы киин бибилэтиэкэ үлэһиттэрэ оҥорбуттарын үөрэнээччилэр, ыччаттар сэргээн көрбүттэрэ-истибиттэрэ. Оскуолаларга дээкээдэ иитинэн быраап боппуруостарыгар бэсиэдэлэр ыытылыннылар. Юрист идэтигэр туһаайар тэрээһин быһыытынан үөрэнээччилэр ортолоругар өйү-билиини тургутар брейн-ринг оонньуу тэриллибитэ. Биир дойдулаахтара балыктаахтар өйдөбүнньүк, ахтыы киэһэтин тэрийбиттэрэ.
«Үтүө өйдөбүл, сырдык санаа» тэрээһиҥҥэ мустубут дьону эҕэрдэлээн Михаил Сотников суут-сокуон эйгэтигэр итиэннэ уопсастыбаннай диэйэтэл быһыытынан таһаарыылаах үлэтин улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга уонна имиджевэй бэлиитикэҕэ солбуйааччы Альбина Григорьева сырдатта. Кини норуодунай судьуйа аатын үйэтитиигэ кылааттарын иһин оройуон суутун бэтэрээнигэр Розалия Анисимоваҕа, отставкаҕа олорор судьуйаҕа Ирина Билюкинаҕа, саахымат федерациятын чилиэнигэр Николай Климентовка, о.д.а. муниципальнай оройуон баһылыгын Махтал суруктарын туттарда.
Өрөспүүбүлүкэ Үрдүкү Суутун бэрэссэдээтэлэ Любовь Летучих норуодунай судьуйа Михаил Сотников аатын үйэтитиигэ төрөөбүт улууһугар дьоһун үлэ ыытылларын бэлиэтээн туран, Р.Г.Васильев аатынан кыраайы үөрэтэр түмэл кини олоҕун, үлэтин бары кэрдиис кэмин сырдатар бэртээхэй быыстапканы тэрийбитигэр, улуус дьаһалтатыгар үбүлүөйдээх тэрээһини киэҥ далааһыннаахтык былааннаан ыыппыттарыгар махтанарын туһунан эттэ. Мэҥэ Хаҥалас оройуоннааҕы суутун бэрэссэдээтэлин эбээһинэһин толорооччу Афанасий Соловьевка туһаайан тэрилтэҕэ Михаил Михайлович саҕаттан олохтоммут үлэҕэ эппиэтинэстээх, бэйэ-бэйэҕэ болҕомтолоох сыһыан үгэстэрин салҕаан, инникитин да ситиһиилээх үлэни баҕарда.
Үтүөлээх юриһы кытта өр сыл бииргэ үлэлээбит кэмнэрин, Михаил Сотников үлэтигэр олус бэриниилээҕин, эппиэтинэстээҕин, мэлдьи билиитин-көрүүтүн үрдэтинэр үгэстээҕин, эдэрдэри юрист идэтигэр уһуйбутун, 6 уолу улаатыннарбыт дьиэ кэргэни кытта алтыспыт сылларын туһунан уһун кэмҥэ суут сэкирэтээринэн, сэтээтэлинэн үлэлээбит оройуон суутун бэтэрээнэ Розалия Анисимова ахтан-санаан ааста. Розалия Егоровна бүгүҥҥү кэлэктиипкэ Михаил Михайлович курдук бэриниилээхтик үлэлээҥ-хамсааҥ диэн алгыс тылын анаата, «Мин кини курдук үтүө дьону кытта бииргэ үлэлээбиппинэн дьоллоохпун» диэтэ.
Михаил Сотников олус эрдэ, 60 сааһыгар эрэ бу олохтон туораабыт эбит, ол иһин мин манна кэнники кэлбит буоламмын кинини кытта алтыспатаҕам, диэн оройуон суутун бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх юриһа Василий Соловьев эттэ. Василий Николаевич үлэлиир кэмигэр судьуйа, буойун, уопсастыбанньык төрөөбүтэ 75 сылыттан саҕалаан үбүлүөйдээх сылларын бэлиэтиир буолбуттар. Төрөөбүт дойдутугар Балыктаахха биир улахан уулуссаҕа, Хараҕа баар Куоҥ Харах ипподромҥа Михаил Сотников аатын иҥэрбиттэрэ, аата ааттанарын тухары бу үйэлээх өйдөбүнньүк буолар диэтэ.
Киэн туттар биир дойдулаахтарбыт ааттарын улууспут нэһилиэктэрин уулуссаларыгар иҥэрии үйэтитии биир көрүҥэ буолар. Аллараа Бэстээх бөһүөлэгин баһылыга Юрий Колмаков улууспут административнай киинигэр баар уруккута «Северная» диэн ааттаах уулуссаны «М.Сотников төрөөбүтэ 100 сыла» диэн уларытан ааттаабыттарын туһунан иһитиннэрдэ. Юрий Николаевич бу уулуссаны аспааллааһыҥҥа Тырааныспар министиэристибэтин кытта бииргэ үлэлэһии түмүгэр, 26 мөлүйүөн солкуобай суумалаах бырайыак оҥоһулла сылдьар диэтэ.
Дьоһун олоҕу олорон ааспыт үтүө дьон холобурдарыгар үүнэр көлүөнэни иитиигэ туһуланар «Дьоруой биир дойдулаахтарбытынан киэн туттабыт» бырагыраама чэрчитинэн 1-11 кылаас оҕолоругар «Үөрэнээччи күннүгэр» Михаил Сотников туһунан кэпсэнэрин үөрэх управлениетын исписэлииһэ Николай Тарасов бэлиэтээн эттэ. Николай Петрович Майа лиссиэйин дириэктэринэн үлэлээбит сылларыгар М.М.Сотников төрөппүт уола А.М.Сотников көҕүлээһининэн үөрэнээччилэр ортолоругар юрист идэтигэр туһаайар үлэни саҕалаабыттарын, онуоха бастыҥ ситиһиилээх үөрэнээччилэргэ Александр Михайлович аҕатын аатын үйэтитэн бириэмийэ олохтообутун туһунан иһитиннэрдэ. Билигин кинилэртэн 25 оҕо үрдүк үөрэх араас кыһаларыгар юрист идэтин баһылаан, өрөспүүбүлүкэбит куораттарыгар, улуустарыгар суут, борокуратуура, ис дьыала уорганнарыгар, тэрилтэлэргэ юрист быһыытынан ситиһиилээхтик үлэлии сылдьаллар диэтэ.
Аҕатын 100 сылын бэлиэтиир дэкээдэни тэрийэн үгүс үлэни ыыппыттарын иһин бары кыттыыны ылбыт дьоҥҥо, тэрилтэлэргэ, улуус салалтатыгар аймахтар ааттарыттан махталын судьуйа уола, туйаҕын хатарааччыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх юриһа Александр Сотников тиэртэ. «Дойдубар кэлэрбиттэн, оҕо, эдэр сылдьан алтыспыт доҕотторбун, табаарыстарбын, ыкса ыалларбын, аҕам уонна бэйэм биир идэлээхтэрбитин көрсөрбүттэн наһаа долгуйабын, үөрэбин, оччотооҕу кэмҥэ төннүбүт курдук сананабын», — диэтэ Александр Михайлович. Дьон-сэргэ кинилэр аҕаларын өйдүүр, сыаналыыр эбит диэн олус үөрэллэрин биллэрдэ, төрөппүттэрин Михаил Михайлович, Пелагея Ефремовна тустарынан сылаастык ахтан-санаан ааста.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суутун департаменын салайааччытын солбуйааччы Георгий Дегтярев үөрүүлээх тэрээһин кыттыылаахтарыгар, Михаил Сотников чугас дьонугар, биир идэлээхтэригэр, дэкээдэни тэрийээччилэргэ эҕэрдэ, махтал истиҥ тылларын тиэртэ.
Дэкээдэ иитинэн үөрэнээччилэр ортолоругар быраап боппуруостарыгар ыытыллыбыт өйү тургутар оонньуу түмүктэрин Мэҥэ Хаҥалас оройуоннааҕы суутун бэрэссэдээтэлин эбээһинэһин толорооччу Афанасий Соловьев биллэрдэ, бастыҥнары наҕараадалаата. Ордук үрдүк билиилээхтэрин В.П.Ларионов аатынан Майа орто оскуолатын итиэннэ И.Г.Тимофеев аатынан Майа лиссиэйин үөрэнээччилэрэ көрдөрбүттэр.
Тэрээһини Майа лиссиэйин уолаттарын уус-уран ааҕыылара, М.К.Попова аатынан оҕо ускуустубатын оскуолатын уһуйааччыта Данил Алексеев баяҥҥа, Г.Г.Сергучев салайааччылаах «Аарык» эр дьон ансаамбылын, Балыктаахтан Антонина, Иван Прибылыхтар иэйиилээх толоруулара киэргэттэ.
РСФСР үтүөлээх юриһа, уопсастыбаннай диэйэтэл, норуодунай судьуйа Михаил Михайлович Сотников төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах үөрүүлээх тэрээһин «Үтүө өйдөбүл, сырдык санаа» диэн аата да этэрин курдук, истиҥ-иһирэх быһыыга-майгыга ааста.
Февронья ОХЛОПКОВА.
