Бүгүн, бэс ыйын 11 күнүгэр, Майаҕа “Кыталык” уопсастыбаннай кииҥҥэ Мэҥэ Хаҥалас улууһун бэтэрээннэрин сэбиэтин отчуоттуур-быыбардыыр кэмпириэнсийэтэ буолла. Манна нэһилиэктэртэн 107 дэлэгээт талыллыбытыттан 88-һа кытынна. Ол иһигэр 14 ыҥырыылаах итиэннэ 5 киһи бэйэтин баҕатынан кэлэн иһиттилэр.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи бэтэрээннэр сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Галина Лебедева, президиум чилиэнэ, ХИФУ бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Екатерина Никитина, Ис дьыала министиэристибэтин бэтэрээнэ, байыаннай бэлиитик Эдуард Федоров, улуус баһылыгын социальнай уонна имидж бэлиитикэтигэр солбуйааччы Альбина Григорьева, нэһилиэнньэ социальнай көмүскэллээх буолууга управлениетын начаалынньыга Иван Шестаков, улуустааҕы Ытык сүбэ бэрэссэдээтэлэ Зиновий Игнатьев о.д.а. ыҥырыллан кытыннылар.
Мунньах бэрэссэдээтэлинэн Иван Шестаков, мандаат хамыыһыйатыгар Майатааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ Павел Жирков, Павловскайтан Светлана Сивцева, сэкирэтээрдэринэн улуустааҕы сэбиэт президиумун чилиэннэрэ Ульяна Шишигина, Татьяна Скрябина үлэлэстилэр.
Альбина Григорьева улуус бэтэрээнин сэбиэтэ итиэннэ салайааччы Маргарита Максимова уһуннук уонна үтүө суобастаахтык үлэлээн кэккэ ситиһиилэрдээҕин бэлиэтээтэ уонна инникитин даҕаны улууһун үлэтигэр-хамнаһыгар көмө-тирэх буолуоҕа диэн эрэнэрин биллэрдэ. Итиэннэ Ураһалаах алааска биир ураһаны бэтэрээннэргэ аныырын иһитиннэрдэ.
Улуустааҕы бэтэрээн сэбиэтин 2009 сылтан салайбыт, быйыл 75 сааһын туолбут Маргарита Максимова түмүктүүр отчуоттуур үлэтин-хамнаһын сырдатта:
- 1987 с. өрөспүүбүлүкэҕэ, онтон тута улууспутугар бэтэрээннэр сэбиэттэрэ талыллан нэһилиэктэри кытары биир ситимнээхтик үлэлээн кэллибит. Бу сыллар тухары элбэх салайааччы үлэлээн ааспыта. 1987-1990 сс. – Петр Скрябин, 1990-1995 сс. – Николай Никитин, 1995-2000 – Семен Тимофеев, 2000-2003 сс. Татьяна Скрябина үлэлээбиттэрэ. Буҕаалтыр идэбинэн үлэлии сырыттахпына, улуус дьаһалтатыттан бэтэрээн сэбиэтигэр үлэлиирбэр этии киирбитигэр маҥнай саллыбытым. Бу үлэбэр 2009 с. олунньуттан саҕалаан 15 сыл устата кыахпынан үлэлээн кэллим. Миэхэ бу улахан эппиэттээх үлэҕэ укулааппын оччолорго социальнай управление начаалынньыгынан үлэлиир Иван Птицын уурбута. Кини аҕам саастаах дьоҥҥо хайдах сыһыаннаһарбар, бойобуой дьайыы кыттыылаахтарыгар тиийэ үлэлэһэрбэр, хомолто, үөрүү буоллаҕына барытыгар тэҥҥэ сылдьыһан бэйэтинэн көрдөрөн үөрэппитэ. Салгыы үйэтитиигэ үлэлэс диэн суолбун ыйан, сүбэ-ама биэрбитэ. Ол кэнниттэн Иван Шестаковтыын күн бүгүнүгэр диэри сэрии бэтэрээннэригэр, сэрии сылын оҕолоругар, кырдьаҕастарга, кыамматтарга, доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо бииргэ кыһамньыбытын ууран үлэлээтибит. Уус-уран көрүү бэстибээллэрин 10 сыл ыытан кэллибит. Бэтэрээннэр ыспартакыйаадалара 5 көрүҥүнэн ыытылларын 7 көрүҥҥэ тиэрдибитим. Маннык биир сыл 3 бөлөҕүнэн көһө сылдьан үлэлээммит, муҥутаан 600-тэн тахса бэтэрээн кыттан турар. Быйылгыттан уус-уран көрүүгэ саҥа бырайыак үлэлиирэ былааҥҥа турар. Физкултуура диэн чэгиэн турук буоларын өйдөөн бэтэрээннэрбит эдэр көлүөнэҕэ холобур буоланнар кыттыылара көхтөөх буолар. Кэмиттэн кэмигэр саҥа сүүрээннэри киллэрэн биэрэр үчүгэй. Билиҥҥи туругунан улууска тыыл бэтэрээнэ 96, сэрии сылын оҕолоро 576, о.и. 5 огдообо, бойобуой дьайыы бэтэрээнэ 72 киһи бааллар, ‒ диэтэ.
Кини “Баатара баатырдара”, “Снежный барс, “Серебряные волонтеры”, “Көлүөнэлэр тыыннаах көрсүһүүлэрэ”, о.д.а. бырайыактарынан үлэ-хамнас барбытын, салгыы хаалыктаах хаамыыны улууска Люлия Григорьева аатынан ыытарга бу саас эппитин тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. Улуустааҕы бэтэрээн сэбиэтэ аҕам саастаах дьону кытта ыччаты кыттыһыннаран үлэлээн бары ыытыллан кэлбит тэрээһиннэргэ мэлдьи ситиһиилээхтик кыттан кэллэ. Сэрии бэтэрээннэрэ “Ийэбит кэллэ” дии көрсөллөрө диэтэ. 15 сыллаах үлэтин түмүгүнэн 3 улахан бырайыагы олоххо киллэрдэ.
“Мэҥэ Хаҥаластааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрэ” кинигэ 2024 с. Күн сирин көрдө, манна бэтэрээн сэбиэтигэр үлэлээбит итиэннэ үлэлии сылдьар 126 бэрэссэдээтэл киирдилэр. Ленинград блокадатын олохтооҕо, Дьоруой ийэ Людмила Васильевна Афонская туһунан 2 чаастаах, Ленинград блокадатын олохтооҕо Анна Ивановна Картынен туһунан докумуоҥҥа олоҕурбут киинэлэри оҥорон архыыпка уонна мусуойга туттарбыта.
Маргарита Михайловна өрөспүүбүлүкэтээҕи бэтэрээн сэбиэтигэр өйөбүлүн иһин махтанан туран Галина Николаевнаҕа “Мэҥэ Хаҥаластааҕы бэтэрээннэр сэбиэттэрэ” кинигэтин бэлэх уунна. Өрөспүүбүлүкэтээҕи бэтэрээн сэбиэтин солбуйааччы бэрэссэдээтэлэ Галина Лебедева дьону түмэ тардар биир бастыҥ үлэлээх, тэрийэр дьоҕурдаах салайааччы быһыытынан сыаналаан, өрөспүүбүлүкэ бэтэрээннэрин сэбиэтин президиумугар чилиэнинэн хаалларан туран, Илин эҥэр улуустарга кураатарынан ананарын иһитиннэрдэ.
СӨ Президиумун чилиэнэ, ХИФУ бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Екатерина Никитина Мэҥэ Хаҥалас улууһун бэтэрээннэрин сэбиэтин үлэтин астынарын, Маргарита Михайловнаттан элбэххэ үөрэммитин этэн махталын биллэрдэ. Ис дьыала министиэристибэтин бэтэрээнэ Эдуард Федоров кэмпириэнсийэ хаамыытын итиэннэ Маргарита Максимова үлэтин үрдүктүк сыаналаата.
Нэһилиэктэртэн бииргэ үлэлэһэн кэлбит сэбиэт салайааччылара: Майаттан Павел Жирков, Төхтүртэн Иван Ермолаев, Тумултан Дмитрий Слепцов, Бөкөттөн Гаврил Стручков, улуустааҕы “Сэрии сылын оҕолоро” түмсүү салайааччыта Анатолий Чичахов улуустааҕы бэтэрээн сэбиэтин үлэтин үчүгэйинэн сыаналаабыттара дохсун ытыс тыаһынан бигэргэннэ. Кэмпириэнсийэ кыттыылаахтара улуустааҕы бэтэрээн сэбиэтин үлэтин үрдүктүк сыаналаабыттарыгар Маргарита Михайловна барҕа махтал тылларын эттэ.
Кэмпириэнсийэҕэ улуус бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлин талар быыбарга хандьыдааттарынан Майаттан Евдокия Саввична Решетникова уонна Хаптаҕайтан Анастасия Семеновна Кривошапкина туруоруллан биографияларын билиһиннэрдилэр. Кинилэр иккиэн эдэр саастарыттан бэйэлэрин үлэлэрин сэргэ уопсастыбаннай үлэҕэ буспут-хаппыт дьон. Куоластааһыҥҥа баһыйар үгүс куолаһынан Евдокия Решетникова талыллан дьонун-сэргэтин эҕэрдэтин тутта.
Улуустааҕы Ытык сүбэ бэрэссэдээтэлэ Зиновий Игнатьев: “Билигин сиэннэрбит нууччалыы саҥарар буоллулар. Биһиги аҕа көлүөнэ дьон ийэ тылбыт сүппэтин туһугар тылбытын өрө тутаммыт, төрөөбүт сахабыт тылынан саҥаран, бэйэбит төрүт дорҕооммутун үүнэр ыччаппытыгар хаалларыахпытын наада. Манна үлэлэһэр саҥа талыллыбыт бэтэрээн сэбиэтин бэрэссэдээтэлин Евдокия Решетникованы истиҥник эҕэрдэлээн туран инники үлэҕэр-хамнаскар үрдүк ситиһиилэри баҕарабын”, ‒ диэтэ.
Е.С.Решетникова 1957 с. Майа сэлиэнньэтигэр төрөөбүт. 1974 с. Майа орто оскуолатын бүтэрээт, СГУ саха тылын уонна литературатын салаатыгар үөрэнэн 1979 с. бүтэрбит. Үөрэммит оскуолатыгар кэлэн үс аҥаар сыл пионер баһаатайынан үлэлиир. Онтон хомсомуол оройкуомугар, маҥнай, оскуола үөрэнээччилэрин кытта үлэлиир отделга инструкторынан, салгыы тэрийэр отдел сэбиэдиссэйинэн, онтон иккис сэкирэтээринэн, ол кэннэ бастакы сэкирэтээринэн талыллан үлэлээбит. Ити кэнниттэн Наахара орто оскуолатыгар дириэктэри иитэр үлэҕэ солбуйааччынан, Майа оскуолатыгар дириэктэри иитэр-үөрэтэр үлэҕэ солбуйааччынан, онтон улуус дьаһалтатыгар тэрийэр үлэҕэ уонна персоналы кытта үлэҕэ сулууспа салайааччытынан 14 сыл үлэлээбит. Дьаһалтаҕа үлэлиир кэмигэр ыччат управлениетыгар, кэнники 5 сылга Майа сэлиэнньэтин дьаһалтатыгар түөлбэни кытта үлэни тэрийээччинэн үлэлээбит. Кэлиҥҥи кэмҥэ Майаҕа “Дьол түһүлгэтэ” уопсастыбаннай киин салайааччытынан уонна билигин “Ийэ тыл” өрөспүүбүлүкэтээҕи хамсааһыҥҥа кыттыһан улуустааҕы “Ийэ тыл” түмсүү салайааччытынан үлэлиир. Кэргэннээх, үс оҕолоох, сиэннээх.
Евдокия Решетникова кэмпириэнсийэ кыттыылаахтарыгар туһаайан: “Бука барыгытыгар миэхэ улахан бурҕалдьыны кэтэрдэн үрдүк эппиэтинэһи эрэнэн сүктэрбиккитигэр махтанабын. Бары бииргэ түмсэммит нэһилиэкпит, улууспут туһугар дьаһалталарбыт тула түмсэн үлэлэһиэххит диэн эрэнэбин. Олоҕу олорон кэлбит аҕам саастаах дьон буоларбытынан биһиги өй-санаа өртүнэн ыччаппытыгар сүбэ-соргу буолан тылбытын хайдах тутан хаалабыт, ыччаппытын тыа сиригэр хайдах олохсутабыт диэн өйдөөн-санаан үлэлиэхпит диэн эрэнэбин, ‒ диэтэ.
Марелла Бакишева.