Доруобуйаларынан хааччахтаах дьон Аан дойдутааҕы күннэрин чэрчитинэн улууска ыытыллыбыт дэкээдэ ахсынньы 5 күнүгэр түмүктэннэ. Үгэс быһыытынан дэкээдэни түмүктүүр тэрээһиҥҥэ – «Төгүрүк остуолга» инбэлииттэри кытары үлэлэһэр бары тэрилтэлэр салайааччылара, бэрэстэбиитэллэрэ ыҥырыллан, нэһилиэктэртэн кэлбит доруобуйаларынан хааччахтаах дьон ыйытыыларыгар хоруйдаатылар, кинилэр туруорсууларын, этиилэрин иһиттилэр.
Майа сэлиэнньэтигэр «Дьол түһүлгэтэ» уопсастыбаннай кииҥҥэ буолбут «төгүрүк остуолга» улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга уонна имиджевэй бэлиитикэҕэ солбуйааччы Альбина Григорьева, нэһилиэнньэ социальнай көмүскэллээх буолуутун кэлим киинин салайааччы Иван Шестаков, инбэлииттэр улуустааҕы уопсастыбаларын бэрэссэдээтэлэ Тамара Пермякова кыттыыны ыллылар, улууска бу күҥҥэ үлэ-хамнас хаамыытын, дэкээдэ иитинэн ыытыллыбыт араас таһымнаах тэрээһиннэргэ биир дойдулаахтарбыт ситиһиилэрин билиһиннэрдилэр.
Инбэлииттэри кытары үлэ улууска муниципальнай тус сыаллаах бырагыраама көҥүө ыытыллар. Онуоха улуус социальнай суолталаах тэрилтэлэрин – оскуолалары, успуорт, култуура эбийиэктэрин доруобуйаларынан хааччахтаах дьон сылдьарыгар табыгастаах гына оҥорууга үлэ барар. Оҕо уһуйааннарын, оскуолаларын инбэлиит оҕолор дьарыктаналларыгар анал тэриллэринэн хааччыйыыга үлэлэһэллэр. Кэнники 5 сылга тирэнэр-хамсатар ньиэрбэ ситиминэн 1-кы группалаах инбэлииттэргэ чааһынай дьиэҕэ толору хааччыллыыны киллэриигэ үлэлэһэн кэллэ. Онно сыллата куонкуруска кыттан, кыттыгас үбүлээһин көрүллэр. Быйыл 5 ыалга киллэрбиттэр, эһиилгигэ эмиэ 5 ыалга киллэрэргэ былаанныыллар.
Реабилитация техническэй сириэстибэлэригэр эригийиэннээҕи испииһэгинэн, холобур, хаамарга көмөлөһөр тэриллэри, анал ороннору, о.д.а. уларсык биэрэр өҥөнү бу сааскыттан оҥорон саҕалаатылар. Онно анал үп-харчы көрүллэн, анал оборудование атыыласпыттар. Тарыыптара диэн бэрт кыра кээмэйдээх – дьон быстах бириэмэҕэ туһаналларыгар ыарахан сыаналаах тэрили атыылаһан ылыах оннугар бэрт табыгастаах. Ону таһынан дьон бэйэтэ туттубут, эбэтэр туттубакка хаалбыт тэриллэрин төнүннэрдэхтэринэ, дьоҥҥо эмиэ босхо уларсаллар.
Алтынньы ыйтан кырдьаҕас дьону эбэтэр ыарахан ыарыыттан инбэлиит буолан бэйэлэрин көрүммэт буолбут дьону чугас аймахтара, оҕолоро аккаастаммакка, инбэлииттэр дьиэлэригэр биэрбэккэ, бэйэлэрэ көрөллөрүгэр-истэллэригэр күүс-көмө буолар сыаллаах «Кыаммат дьону көрүү-истии оскуолата» диэн тэриллэн үлэлээн эрэр.
Быйыл нэһилиэнньэ социальнай көмүскэллээх буолуутун кэлим киинэ тэриллэн үлэтин саҕалаата. Ол туһунан биһиэхэ киин салайааччыта Иван Шестаков маннык иһитиннэрдэ:
— Маннык кииннэр былырыын Горнай, Амма улуустарыгар, быйыл Тааттаҕа, Томпоҕо, Мэҥэ Хаҥаласка тэрилиннилэр, өссө Уус Алдаҥҥа эмиэ арыллыахтаах.
Биир кэлим киин, улуус иһигэр баар тэрилтэлэри биир юридическай сирэйгэ киллэрэн, судаарыстыба биэрэр өҥөтүн барытын биир тэрилтэ нөҥүө биэрээри, дьоҥҥо табыгастаах буоллун диэн сыалтан тэрилиннэ. Манна нэһилиэнньэ социальнай көмүскэллээх буолуутун управлениетыгар сокуоннай саастарын ситэ илик оҕолору социальнай-реабилитациялыыр киин холбосто. Эһиил кииммит, Үлэ уонна социальнай сайдыы министиэристибэтин уонна улуус дьаһалтатын өйөбүллэринэн, саҥа дьиэҕэ көһөн, кэҥээн, саҥа тэрилинэн хааччыллыаҕа, бу саҥа өҥөлөрү миэстэтигэр киэҥник, хаачыстыбалаахтык оҥорор буолуохпут.
Онно бэлэмнэнэн быйыл кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ тэринэммит грант куонкуруһугар кыттыбыппыт итиэннэ 2 мөлүйүөҥҥэ чугаһыыр суумалаах өйөбүлү ылбыппыт. Ол грант үбүн сорҕото быйыл көрүллүбүтүн туһанан, биир исписэлииспит соҕуруу баран анал кууруска үөрэнэн кэлбитэ, икки исписэлииһи бэйэбит үбүлээн ыыппыппыт. Билигин, хомойуох иһин, олох сытар инбэлиит оҕолоох дьиэ кэргэн олус элбэх. Кинилэр дьиэлэриттэн ханна да тахсыбаттар, бэйэлэрэ реабилитациялыыр кииннэргэ баран көмөнү ылар кыахтара суох. Онон инбэлиит оҕолоох ыаллары өйөөһүн хайысхатыгар анал бэлэмнээх үлэһиттэр баар буолбуттара үөрдэр.
-Сэтинньи 26 – ахсынньы 5 күннэригэр ыытыллыбыт доруобуйаларынан хааччахтаах дьон дэкээдэтигэр дьоммутун-сэргэбитин элбэх тэрээһининэн хаба сатаатыбыт, — диэн улуустааҕы инбэлииттэр уопсастыбаларын бэрэссэдээтэлэ Тамара Пермякова иһитиннэрдэ. – Дэкээдэни Аллараа Бэстээххэ «Парус» успуорт уораҕайыгар 167 киһи кыттыылаах успуорт 7 көрүҥэр ыспартакыйааданан арыйбыппыт. Уопсастыба чилиэннэрэ улуус, өрөспүүбүлүкэ таһымнаах куонкурустарга ситиһиилээхтик кытыннылар: «Ийэм, аҕам уонна мин – спортивнай дьиэ кэргэн», «Бииргэ – дьоллохпут», о.д.а. Улуустарын аатын чиэстээхтик көмүскээбит дьоммор олус махтанабын. Дэкээдэ иитинэн араас уйулҕа дьарыктара, көрсүһүүлэр, санаа атастаһыыта, үлэ уопутун үллэстии, Дьокуускай куоракка «Ситиһии баала», «Лауреаттар бааллара» буоллулар. Дэкээдэ тэрээһиннэрэ бу күннэргэ тэҥинэн нэһилиэктэргэ эмиэ бара тураллар.
Бу бэрт улахан суолталаах, тэрээһиннээх дэкээдэни дьоммут сылы быһа кэтэһэннэр олус көхтөөхтүк кытталлар, — диэн түмүктээтэ Тмара Николаевна.
Доруобуйаларынан хааччахтаах дьон нэһилиэктэрдээҕи уопсастыбаларын салайааччылара, чилиэннэрэ үгүс дьон кыһалҕатын таарыйар ыйытыыларын биэрэн, этиилэрин туруорсан, туһааннаах салайааччылартан толору хоруйдары ыллылар. Тустаах үлэлэрин сүнньүнэн нэһилиэнньэ бу араҥатыгар сыһыаннаах хайысхаларын: социальнай көмүскэллээх буолуу кэлим киинин салайааччы Иван Шестаков, оройуон прокурорун солбуйааччы Альберт Готовцев, улуус кылаабынай бырааһа Иннокентий Павлов, биэнсийэ пуондатын уонна социальнай страховкалааһын салаатын начаалынньыга Василий Григорьев, МСЭ бюротун салайааччыта Майя Никитина, нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун киинин иниспиэктэрэ Сахайаана Хомподоева, о.д.а. сырдаттылар.
«Төгүрүк остуол» кыттыылаахтара сүнньүнэн доруобуйаларынан хааччахтаах дьоҥҥо газка, ититэр ситимҥэ, чааһынай дьиэҕэ толору хааччыллыыны киллэриигэ, хапытаалынай өрөмүөҥҥэ, эмкэ-томко, сонотуоруйга-куруорка эмтэниигэ чэпчэтии көрүллүүтүн туһунан иҥэн-тоҥон ыйыталастылар. Элбэхтик балыыһаҕа көрдөрүнэр буоланнар, сорох анал идэлээх быраастар тиийбэттэрин ыйдылар. Улуус кылаабынай бырааһа невролог быраас өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тиийбэт, онон атын эригийиэнтэн ыҥыран аҕалан үлэлэтэргэ кэпсэтии барбыта диэн иһитиннэрдэ. Маны сэргэ үгүс дьон туруорсуутунан Илин эҥээргэ 10 миэстэлээх диализ киинин арыйан үлэлэтэргэ чааһынай сирэйи кытары үлэлэһэ сылдьабыт, ол эрэн билигин түмүгүн чопчу этэр эрдэ диэтэ.
Инбэлииттэри үөрэх, үлэ миэстэтинэн хааччыйыы, бэйэ дьарыктаах буоларыгар көмөлөһүү, тырааныспарга чэпчэтиини көрүү, нэһилиэктэргэ физио-эмтээһин кэбиниэтин тэрийии, о.д.а. туруорсууларын этиннилэр.
Тэрээһин кыттыылаахтара ыйытыыларыгар чопчу толору хоруйдары ылан, санаа атастаһан, астынан тарҕастылар. Кинилэр кыһалҕаларын быһаарыыга үгүс сыл сыралаһан үлэлиир социальнай көмүскэл управлениетын, билигин – киинин салалтатыгар, үлэһиттэригэр, инбэлииттэр уопсастыбаларыгар махталларын эттилэр.
Февронья ОХЛОПКОВА.
