Өҥө, хааччыйыы эйгэтигэр
Саха сирин олохтоохторо ордук тыйыс тымныылаах кыһыҥҥы кэмҥэ электрическэй уота суох хайдах да сатаан олорбоппут. Уот, бэрт кылгас да кэмҥэ бардаҕына, олох «тохтообукка» дылы буолар. Аныгы үйэҕэ уоту туһаныы иэнэ, кээмэйэ, эйгэтэ күннэтэ кэҥээн иһэр. Дьиэҕэ-уокка судургутук ыллахха, боростуой лаампаттан саҕалаан күнү быһа туттар араас тиэхиньикэлэрбитигэр, гаас оһоххо тиийэ барыта элэктэриичистибэтэ суох үлэлээбэт.
Уоту туһаныы иһин тэрилтэ да, физическэй сирэй да Энергосбыт тэрилтэтигэр төлөбүрү оҥорор. Урут почтаҕа уонна Энергосбыт каассаларыгар сирэй тиийэн төлүүр эбит буоллахпытына, билигин суотабай төлөпүөнүнэн ДЭК (Уһук Илиҥҥи энергиэтикэҕэ хампаанньа) сыһыарыытын туһанан онлайн аахсар кыахтанныбыт. Уоту туһаныыга, хомунаалынай өҥөҕө курдук, төлөбүрү ый ахсын кэмигэр төлөһөн иһэр ордук. Үгүс дьон, тэрилтэлэр оннук да дьаһанан олороллор. Ол да буоллар, иэс-күүс син биир мунньуллара баар чахчы.
Итинэн сиэттэрэн улууспутугар уот төлөбүрүгэр балаһыанньабыт хайдаҕын «Якутскэнергосбыт» Илин эҥэрдээҕи салаатын Мэҥэ Хаҥаластааҕы учаастагын начаалынньыгыттан Павел Денисовтан билистибит. Кини ‒ хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта.
‒ Павел Николаевич, кэпсэтиибитин бастаан бэйэҕин билиһиннэрииттэн саҕалыахха. Бу тэрилтэҕэ хаһааҥҥыттан үлэлиигин?
‒ Бэйэм Чурапчы улууһун Хайахсытыттан төрүттээхпин. Оскуоланы Дьокуускайга бүтэрбитим. Новосибирскайга Сибиирдээҕи потребителскай кооперация университетын бүтэрбитим, экономист идэлээхпин. «Якутскэнергосбыт» тэрилтэтигэр 2017 сыллаахтан үлэлиибин. Үлэбин Дьокуускайдааҕы салааҕа сүрүннүүр исписэлииһинэн саҕалаабытым. Кэлин 1-кы категориялаах экономист уонна ахсаан-суот үлэтигэр тиэхиньик дуоһунастарыгар сылдьыбытым. Оттон былырыын олунньу ыйтан Илин эҥэрдээҕи салааҕа Мэҥэ Хаҥаластааҕы филиал начаалынньыгынан анаммытым.
‒ Эһиги тэрилтэҕит үлэтин сүрүн хайысхатынан физическэй уонна юридическэй сирэйдэртэн уот төлөбүрүн учуоттааһын, хомуйуу буоларынан, улууспутугар иэс суумата уон ый түмүгүнэн төһө буолла?
‒ Мэҥэ Хаҥалас өрөспүүбүлүкэҕэ элбэх ахсааннаах биир бөдөҥ нэһилиэнньэлээх улуус буоларынан, уоту туһанааччы ахсаана элбэҕинэн, иэскэ эмиэ көрдөрүүтэ улахан. Бүгүҥҥү күнүнээҕи туругунан, физическэй сирэйдэргэ, ол эбэтэр чааһынай дьоҥҥо уопсайа 25 мөл. 932 тыһ. 404 солк. иэс ыйанан турар. Оттон юридическэйдэргэ ‒ тэрилтэлэргэ иэс кээмэйэ ‒ 14 мөл. 342 тыһ. 544 солк. Онон уокка туһаныллыбыт өҥөҕө иэс уопсай суумата 40 мөл.274 тыһ. 948 солк. тэҥнэһэр.
‒ Киһи мыыммат сыыппарата эбит. Хаһан баҕарар сыл бүтүүтэ иэстэн төлөрүйүүгэ хамсаныы баар буолааччы. Онон хаалбыт ыйга иэс аччааһыныгар уларыйыы тахсара буолуо дии?
‒ Тахсыаҕа. Биллэн турар, сыл түмүгүн күүтэн төлөөбөккө сылдьыы туох да барыһа суох, оҕустарыылаах эрэ буоларын өйдүөххэ наада.
‒ Иэстээхтэри кытары үлэ хайдах барар?
‒ Өскөтүн төлөбүр кэмигэр киирбэт түбэлтэтигэр, туһанааччыга иэс үөскээбитин туһунан биллэрэбит. Төлөпүөнүнэн эрийэн эбэтэр смс ыытан эбэтэр кумааҕынан сурук ыытан сэрэтии ыытабыт. Сэрэтии барбыт күнүттэн 20 күн иһигэр иэс төлөммөт түгэнигэр хампаанньа уоту тиксэриини тохтотон араарарга күһэллэр. Үөскээбит иэһи аччатар, суох оҥорор туһуттан нэһилиэнньэҕэ сырдатыы тиһигин быспакка ыытыллар. Бу үлэни олохтоох дьаһалталары кытары бииргэ ыытабыт. Улууспут уонна нэһилиэктэрбит дьаһалталара биһиги үлэбитигэр төһүү күүс буолалларыгар махтанабыт. Биирдиилээн дьон иэстэрин суумата олус элбээн биирдэ төлүүр кыахтара суох буоллаҕына, кинилэргэ утары баран, ону бытарытан аахсалларыгар болдьох биэрэн дуогабар түһэрсэбит. Оттон муҥутуур миэрэбит ‒ суут нөҥүө ирдээһин.
‒ Төһө дьыала суут быһаарыытыгар бэрилиннэ?
‒ Быйылгы сылга иэстээхтэргэ суукка 519 ирдэбил түһэрилиннэ. Билиҥҥитэ 152 сайабылыанньаны көрөн суут уурааҕа таҕыста. Ирдэниллэр суума кээмэйэ ‒ 1 мөл. 658 тыһ. 481 солк. 71 харчы. Итинтэн суут приставтар көмөлөрүнэн 1 мөл. 561 тыһ. 415 солк. 30 харчы төннөрүлүннэ.
‒ Кэлин сылларга уот туһаныытын ааҕар электросчетчиктары саҥардыы барар. Уоту күнүс, түүн туһаныыга тус-туспа тарыыптар олохтоннулар. Счетчигы уларытыы хайдах бэрээдэгинэн ыытыллар?
‒ Хомунаалынай өҥөлөрү хааччыйыы быраабылатынан, счетчиктары туруоруу уонна уларытыы уоту хааччыйар тэрилтэ эбээһинэһигэр киирэр. Улууспутугар счетчиктарын чааһынай дьоҥҥо Майатааҕы РЭС, оттон элбэх кыбартыыралаах олорор дьиэлэргэ биһиги тэрилтэбит туруорар. Счетчик туһаныллар болдьохтоох. Ол болдьоҕо ааспыт итиэннэ алдьаммыт эбэтэр сыыһа ааҕар түбэлтэлэригэр счетчигы уларытыыга уоту туһанааччыттан киирбит сайаапканан алта ый иһигэр саҥардыллар. Сөп түбэһэр счетчик баар буоллаҕына, уһун кэмҥэ тардыллыыта суох туруоруллар. Аныгы олох ирдэбилинэн билигин «өйдөөх», ол эбэтэр суотабай сибээс нөҥүө үлэлиир, көрдөрүүнү бэйэтэ болдьоҕор ыытар, уоту уоруу тахсыбатын туһугар анал датчиктардаах счетчик туруоруллуохтаах. Счетчиктары уларытыы, туруоруу нэһилиэнньэҕэ босхо оҥоһуллар.
‒ Үөһэ ахтан аһарбыппыт курдук, уот көрдөрүүтүн билигин үгүс киһи суотабай төлөпүөҥҥэ ДЭК сыһыарыыны туһанан оҥорор. Сыыһа-халты дааннайы ыытыы син биир тахсара буолуо. Оннук түбэлтэҕэ боппуруос хайдах быһаарылларый?
‒ Уот төлөбүрүгэр араас ньыма баар. Хас биирдии киһи бэйэтигэр сөп түбэһэр табыгастаах ньыманы туттуон соп. «Якутскэнергосбыт» ДЭК төлөбүр сэттэ көрүҥүн олохтоото. Бу туһунан www.dvec.ru сайтка сиһилии киирэн билсиэххитин сөп. Сүрүннээн суотабай төлөпүөннэригэр дьон ДЭК сыһыарыыга тус кэбиниэтигэр киирэн уонна Сбербаан онлайн көмөлөрүнэн төлүүллэрин ордороллор. Сыһыарыыны андроид төлөпүөннээхтэр Play Market, айфоннаахтар App Store нөҥүө туруоралларын үгүстэр билҕит. Улууспут олохтоохторун саҥа олох тэтимин кытары тэҥҥэ хардыылаан электроннай докумуон эргииригэр кыттыһаргытыгар ыҥырыам этэ. Бу ‒ түргэн, эрэллээх, кистэлэҥ, табыгастаах ньыма. Тус бэйэм ДЭК сыһыарыынан төлөпүөн нөҥүө төлүүбүн. Төлөбүргэ хамыыһыйа ылыллыбат. Көрдөрүүгүтүн киллэрии судургу. Урукку төлөбүрдэргит квитанцияларын көрүөххүтүн сөп. Эһиги дааннайдаргытын атын ким да көрөр кыаҕа суох. Өссө биир үчүгэйэ ‒ биир киһи хас да счету, ол иһигэр төрөппүттэргит, эбэлэргит, эһэлэргит, чугас дьоҥҥут төлөбүрдэрин эмиэ төлүүр кыахтааҕа.
Сыыһа-халты дааннайы биэрии, төлөбүрү оҥоруу суох буолбатах. Оннук түбэлтэҕэ, холобур, төлүөхтээх суумаҕыттан элбэҕи ыытан кэбиспит буоллаххытына, долгуйбаккыт. Төлөммүт суумаҕыт тус счеккутугар көстө сылдьар, төлөбүргүтүгэр сыыһа тахсыбытын туһунан сайабылыанньа суруйаҕыт, онно пааспар, ИНН, СНИЛС, ЕГРН выписката уонна төлөөбүт чеккит куопуйаларын, каартаҕыт реквизиттэрин ыйаҕыт. 30 хонук иһинэн суумаҕыт каартаҕытыгар төннөрүллүөҕэ.
‒ Эһиги каассаҕытыгар тиийэн төлүүр дьон эмиэ аҕыйаҕа суох. Үлэлэрин эрэсиимэ хайдаҕый?
‒ Каассаҕа биир үлэһиттээхпит. Майаҕа бэнидиэнньиккэ, оптуорунньукка, Аллараа Бэстээххэ сэрэдэҕэ, чэппиэргэ, бээтинсэҕэ үлэлиир. Каассаҕа төлөбүр билигин баан каартатынан эрэ ылыллар.
‒ Үлэҕитигэр ханнык уустуктар, кыһалҕалар баалларый?
‒ Сүрүн кыһалҕабыт ‒ төлөбүр кэмигэр киирбэккэ иэс үөскээһинэ. Уоту туһанааччылар төлөбүр киириититтэн инники сайдыы соруктара, былааннара торумнаналларын өйдүөхтээхтэр. Киирбит үптэн сорох чааһа электрическэй лииньийэлэр, остуолбалар, ыстаансыйалар, тиэхиньикэлэр өрөмүөннэригэр, саҥардыыларыгар тыырыллар. Итинтэн уотунан хааччыллыы хаачыстыбата итинтэн эмиэ быһаччы тутулуктаах. Кэлиҥҥи кэмҥэ дьон төлөбүр өртүгэр эппиэтинэстэрэ биллэ үрдээн иһэр. Иэстэрин мунньубакка кэмигэр төлүүр дьон ахсаана эбиллэр.
‒ Сэтинньи 1 күнүттэн аахсыйа саҕаламмыт эбит. Ол туһунан кылгастык билиһиннэриэҥ?
‒ «Якутскэнергосбыт» нэһилиэнньэ туһаммыт өҥөтүгэр төлөбүрүн кэмигэр оҥороругар көҕүлүүр сыалтан араас көҕүлүүр аахсыйалары сыллата тэрийэр. Сэтинньи 1 күнүттэн «Удача онлайн» диэн аахсыйа саҕаланна. Бу аахсыйа түмүгүнэн ахсынньы 1 күнүгэр диэри иэһэ суох кыттааччылар сыаналаах бэлэхтэри тутуохтара. Ити ‒ биир. Иккиһинэн, сэтинньи 15 күнүттэн ДЭК сыһыарыы көмөтүнэн төлөөбүт дьоҥҥо каарталарыгар 3 бырыһыаннаах кэшбэк ааҕыллан төннүөҕэ. Улууспут олохтоохторун бу аахсыйалары мүччү туппакка туһаныахтара диэн эрэнэбин.
‒ Инникитин туох соруктары туруораҕыт?
‒ Хампаанньабыт сүрүн соругунан өҥөнү тиксэриибитин тупсарыы буолар. Дьоҥҥо табыгастаах, ночоото суох буолар саҥа сүүрээннэри олохтооһуҥҥа үлэлэһэбит. Дистанционнай өҥөлөрү салгыы сайыннарыы суолун өрө тутабыт. Бу дьон бириэмэтин уонна харчытын харыстыыр. Холобур, быйыл өҥө саҥа көрүҥэ төлөбүр сирэйэ диэн аһылынна. Ити көмөтүнэн ДЭК саайтыгар киирэн төлүүр кыах үөскээтэ. Өссө биир саҥа сүүрээммитинэн саайтан видеозвонок сибээһэ киирбитэ буолар. Операторы кытта онлайн кэпсэтэн туһааннаах докумуоннары ыытыахха уонна ыыттарыахха сөп. Саҥа киирбит өҥөлөрбүтүнэн дьон-сэргэ сатаан туһана үөрэниэхтэрин баҕарабыт. Дьиэттэн олорон интэриэһиргиир, мунаахсыйар бары ыйытыыларгытыгар сиһилии быһаарыылары тута ылар кыахтанныгыт.
Түгэнинэн туһанан улууспут олохтоохторугар кэлэктиибим аатыттан дьиэҕит-уоккут сылаас, сырдык, дьиэ кэргэҥҥит иллээх-эйэлээх, толору дьоллоох буоларыгар баҕа санаабын тиэрдэбин уонна саҥа сылга иэһэ-күүһэ суох үктэниэҕиҥ диэн ыҥырабын.
Алена Докторова.
