Бу сарсыарда сандал саас маҥнайгы сибэккитэ – көрүөхтэн кэрэ араас өҥнөөх тюльпан хойуутук үүммүт ырайыгар үктэнним. Сибиэһэй сибэкки минньигэс сыта муннубар саба биэрдэ, кэрэ көстүүттэн хараҕым халтарыйда. Барыбыт күүтүүлээх бырааһынньыга – Аан дойду дьахталларын күнэ бу тиийэн кэллэ. Бу кэрэ-бэлиэ күнүнэн саамай күндү дьоммутугар үөрүүнү бэлэхтиир сир Майа сэлиэнньэтигэр Надежда, Вячеслав Санниковтар тэлгэһэлэригэр баар.
Санниковтар тустарынан кылгастык сырдаттахха, ыал аҕата Вячеслав Иннокентьевич улуустааҕы “Биисинэс-инкубатор” салайааччыта, Аллараа Бэстээххэ үлэлиир, многоборье көрүҥэр улуус федерациятын салайааччыта. Ийэлэрэ Надежда Сергеевна “Кэнчээри” оҕону сайыннарар кииҥҥэ эбии үөрэхтээһин педагога, английскай тыл учуутала идэлээх. Санниковтар икки оҕолоохтор. Кыыстара Лиана В.П.Ларионов аатынан Майа орто оскуолатын 3 “а” кылааһын үөрэнээччитэ, уоллара Артем “Кэнчээри” оҕону сайыннарар киин аччыгый бөлөҕүн иитиллээччитэ.
2021 с. дьиэ кэргэнинэн тюльпаан сибэккини үүннэриигэ ылсыбыт дьиэ кэргэн аҕата бу дьарыктарын туһунан сырдатарыгар көрдөстүм:
Түөрт сыл анараа өттүгэр бу дьарыгы саҕалаабыппыт. Бастаан олордорбутугар дьиэ кэргэни биир сыалга түмэр, сомоҕолуур туох эрэ дьарыктаах буолуохпутун наада диэн санааттан маны толкуйдаабыппыт. Тыа сирин ыалын оҕолоро кыра эрдэхпититтэн дьиэбит иһигэр-таһыгар үлэлии үөрэммиппит. Оскуолаҕа үөрэнэн бүттүбүт эрэ дьоммутугар көмөлөһөөрү дьиэбитигэр тиэтэйэр этибит. Онтон билигин олохпут сайдан дьиэ үлэтэ лаппа аҕыйаата. Гаас киирэн, уу кэлэн, иллэҥ кэммит элбээтэ. Онтон сылтаан маннык толкуй киирбитэ. Оччолорго тюльпаны дэриэбинэҕэ ким да үүннэрбэт, эбэтэр үүннэрэр да буоллахтарына аҕыйаҕы буорга үүннэрэллэр этэ. Биһиги кэргэмминиин интернеккэ көрөммүт бэйэ үлэлииригэр да, дьоҥҥо биэрэргэ да ыраас буоллун диэн сүбэлэһэн, ууга үүннэрэр технологияны биһирээн талбыппыт. Билбэт дьарыкпыт буолан табыллыа дуу, табыллымыа дуу диэн куттал баара. Ол да буоллар, дьарыктаах буолар баҕа баһыйан, гараас туттан, онно салҕааһын эбии тутан саҕалаабыппыт. Сырдатааһынын, сиигин, сылааһын тутуһан соҕурууҥҥу усулуобуйаны тэрийбиппит. Кыһын тюльпан үүнэр кэмигэр биһиэхэ таһырдьа 50-60 кыраадыс тымныы буолар. Манна биир эмэ чаас барыта арахсан ылла да үүнээйи барыта өлөн хаалыан сөп. Инньэ гынан түүннэри-күнүстэри дьиэ кэргэн бары биэбэйдээн, бастакы сылбытыгар түүн утуйбат кэриэтэ сылдьыбыппыт. Онно 10000 кэриҥэ тюльпааны олордубуппутуттан 7000 курдуга тахсыбыта. Дьон аан бастакытын луковицалаах тюльпааннары ылан астыммыттара, иккистээн кэлэн ылааччылар бааллара. Кини уһуннук турарын, улаатарын бэлиэтээбиттэрэ итиэннэ соҕуруу дойдуга сылдьар дьон курдукпут диэн хаартыскаҕа түһэннэр үөрбүттэрэ-көппүттэрэ, махтал тыллары эппиттэрэ. Мантан кынаттанан быйыл төрдүс сылбытын үүннэрдибит. Аны “Биһиги эмиэ үүннэриэхпитин баҕарабыт, билиигитин үллэстиэххит дуо” диэн этиилэр киирбиттэрэ. Хоту улуустартан тиийэ кэлэн көрөн, биһиги эмиэ дьарыктаныахпытын баҕарабыт диэбиттэрэ. Онно утары бараммыт үөрэтэн саҕалаабыппыт. Майаҕа, Хатаска, Дьокуускай куоракка, Горнайга, Бүлүүгэ, Тааттаҕа үөрэммиттэр былырыыҥҥаттан үүннэрэн саҕалаабыттара. Бу күннэргэ Сунтаардар, Чурапчылар үөрэнээри ыйыталаһа сылдьаллар, Уус Алдантан аймахтарбыт кэлэн бардылар. Билигин бу дьарыкпытын өссө кэҥэтиэхпитин наада эбит диэммит, 12х12-лээх, 150 кв. миэтэрэ иэннээх күһүҥҥү тэпилииссэ тутуннубут. Бастаан саҕалыырбытыгар кыараҕас буолан дьон сылдьарыгар табыгаһа суох этэ, онон кэргэним аҕата Сергей Сергеевич дьоҥҥо усулуобуйаны тэрийиҥ диэн сүбэлээн, ааспыт сайын бу тэпилииссэни туттаммыт, күһүн үүнээйилэрбит сиэмэлэрин олордубуппут. Манна олордорбутугар биһиэхэ эдьиийдэрбит, балтыларбыт, убайдарбыт күүс-көмө буолаллар. Бу дьарык биһиги аймаҕы сомоҕолоото диэхпин баҕарабын. Биһиэхэ көмөлөһөөрү, сибэккилэри көрөөрү-истээри ыраахтан-чугастан аймахтарбыт сылдьар буоллулар. Онон аймахтар икки ардыбытыгар сыһыаммыт тубуста. Биир сүрүнэ диэн манна үс көлүөнэ дьон үлэлии сылдьабыт. Икки өттүбүтүттэн төрөппүттэрбит көмөлөрө улахан. Кэргэним аҕата Сергей Сергеевич, ийэтэ Ирина Гаврильевна Черкашиннар теплицаҕа үлэлэһэллэр, туох баар хара үлэтин барытын оҥорсоллор. Мин ийэм Валентина Ивановна, аҕам Иннокентий Ильич Санниковтар биһигини кытта олорон дьиэ иһин-таһын көрөллөр, оҕолорбутун көрсөллөр, аспытын буһаран тоһуйаллар. Кыыспыт Лиана сибэккилэри көрүүгэ-харайыыга көмөлөһөр, Артеммут бакаа көрөөччүнэн-истээччинэн сылдьан үөрэнэр. Таарыйа эттэххэ, аҕам Улуу Кыайыы сылыгар төрөөбүт, быйыл 80 сааһын туолаары сылдьар.
Тюльпан 16 көрүҥүн олордобут: Кай диэн кыһыл өҥнөөх, Гисленд диэн сырдык розовай өҥнөөх уонна тиистээх Ангело-Меркелль, о.д.а. Бу сааскы кэмҥэ үүнэр сибэкки олус хаппырыыс, элбэх үлэни эрэйэр. 14 кыраадыс кинилэргэ саамай сөп курдук. Сөрүүн, салгыннаах, күн наһаа көрбөт сиригэр туруохтаах, уутун уларыта сылдьыллыахтаах, сөрүүн ууну сөбүлүүр, кыратык муустаах да буолара син, төһөнөн сөрүүн, оччонон кини уһуннук турар. Күһүн Голландияттан аҕалыллыбыт сиэмэни Новосибирскай куорат питомнигыттан ылан сөптөөх температураҕа тутан Саҥа дьылтан саҕалаан аймахтардыын көмөлөөн ууга олордобут, анал уоҕурдуунан аһатабыт. Быйыл 20000 тюльпан үүннэриллибититтэн аҥаарын кэриҥин улуустартан сибэкки маҕаһыыннара ылбыттара. Эбийиэкпитигэр холодильниктаахпыт. Манна ыраах барар сиппит сакаастары уган утутабыт. Төрдүс сылбытын араас суортары үүннэрэн боруобалаатыбыт, аны ханна да суох саҥа суортары үүннэрэр былааннаахпыт. Саҥа кыһыҥҥы тэпилииссэ туттубуппутунан сибээстээн сэлиэнньэбит олохтоохторугар аахсыйа биллэриэхпит, сибэккибитин ырыынак сыанатыттан чэпчэтэн атыылааммыт дьоммутун-сэргэбитин үөрдүөхпүтүн баҕарабыт, — диэн кэпсэтиибитин түмүктээтэ.
Кэрэни кэрэхсиир, дьон үөрүүтүн үксэтэр ураты сырдык санаалаах дьиэ кэргэн сыралаах үлэтэ дьону-сэргэни үөрдэ, махталларын ыла турдун.
Марелла Баишева.
