Майа сэлиэнньэтигэр күн бүгүн 45 уопсастыбаннай түмсүү үлэлиир. Кинилэри сүрүннүүр Мария Дмитриевна Лукина бэрэссэдээтэллээх “Түмэн” уопсастыбаннай холбоһук быйыл 30 үбүлүөйдээх сылын бэлиэтиэҕэ. Бу тэрээһини көрсө үгүс ситиһиилэрдээх үлэлээҕинэн биллэр Майатааҕы Үһүс көлүөнэ оскуолатын биир күннээх үлэтиттэн сырдатыам.
Оскуола устуоруйатыттан кылгастык сэгэттэххэ, 2013 с. бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан баран үлэтэ суох олорор аҕам саастаах дьону уопсастыбаҕа тардар сыаллаах тэриллибит өрөспүүбүлүкэтээҕи хамсааһыны биир бастакынан өйөөн, Майатааҕы Үһүс көлүөнэ оскуолата тэриллибитэ. Бэйэлэрин билиилэрин-көрүүлэрин, сатабылларын тарҕатар көдьүүстээх дьыаланы ылсыбыт түмсүүнү улуус дьаһалтата өйөөн, гостиница дьиэтигэр саала биэрэн, уотун-күөһүн, ититиитин төлөөн дьоһун көмөнү оҥорбута.
Оскуола 10 сылга элбэх кэккэ ситиһиилэрдээх. 2014 с. улуус бастыҥ уопсастыбаннай тэрилтэтэ, 2015 с. Санкт-Петербург куоракка аан дойдутааҕы “Көхтөөх уһун үйэлэнии” хамсааһын чэрчитинэн ыытыллыбыт норуоттар икки ардыларынааҕы пуорумҥа кыттан 1-кы категориялаах быраас Людмила Афанасьевна Данилова “Саастаах дьон доруобуйатын тупсарыыга үтүөлэрин иһин” Махтал суругунан наҕараадаламмыта. 2016 с. Майаҕа ыытыллыбыт “Зов Земли Олонхо” бэстибээлгэ, о.д.а. көрүүлэргэ, куонкурустарга мэлдьи үрдүк ситиһиилэрдээх кыттан кэллилэр.
Майатааҕы Үһүс көлүөнэ оскуолатын волонтер учууталлара, иитиллээччилэрэ уопсастыбаннай үлэни үрдүк эппиэтинэстээхтик ылынан алтынньы 1 күнүттэн бэс ыйын 15 күнүгэр диэри 3 семестргэ арааран анал араспысаанньа оҥостон үлэлииллэр. Уопсастыбаннай тэрилтэ үлэ тэрилтэтин курдук үлэлээн, волонтер учууталлар нэдиэлэҕэ 1-дии дьарыгы ыыталлар. Биир дьарыкка ортотунан 10-нуу киһи, о.э. нэдиэлэ устата ортотунан ыллахха, 100-чэкэ киһи сылдьар.
“Саһарҕа” литэрэтиирэ куруһуогун салайааччыта, РФ үөрэҕириитин туйгуна, Тараҕай нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина, “Үөрэнээччилэр билиниилэрэ”, “Майа – дойдум барахсан” бэлиэлэр хаһаайыннара Валентина Николаевна Аманатова нэдиэлэҕэ 1-дэ былаан оҥостон анал тиэмэнэн ийэ тылга сыһыаннааҕы билиһиннэрэр. Манна түмсүү кыттыылаахтара сорудах быһыытынан ылбыт тиэмэлэригэр бэлэмнэнэн кэлэн кэпсииллэр. Алтынньы 30 күнүнээҕи аан күн сарсыарда 10 чаастан бэйэтэ “Пэчворк” диэн кырадаһынтан тигии куруһуогун салайар, РСФСР норуот үөрэҕириитин туйгуна, Мэҥэ Хаҥалас улууһун иискэ маастара, 2-с Наахара нэһилиэгин Бочуоттаах гражданина Мария Егоровна Никифорова норуот суруйааччыта Дмитрий Наумов 75 сааһынан сибээстээн, кини оҕо сааһыгар тулаайах хаалан баран хайдах иитиллэн маннык таһымнаах киһи тахсыбытын туһунан бэлэмнээн аҕалбытын тиэртэ итиэннэ “Бэйэм туспунан” диэн суруйааччы бэйэтин аудио суруйуутун холбоон иһитиннэрдэ. “Умсулҕан” драмустуудьуйа кыттыылаахтара өрөспүүбүлүкэҕэ Үлэ сылынан суруйааччы “Ааспыт үйэ кэпсээнэ” диэн кэпсээниттэн тэттик сценканы туруорбуттарын оонньоон көрдөрдүлэр. Зоя Николаевна Платонова суруйааччы Дмитрий Наумов поэт Петр Тобуруокаптыын тугунан ситимнээхтэрин сырдатта.
“Правовой ликбез”, “Тускар туһан” куруһуоктар салайааччылара, юстиция подполковнига, милиция туйгуна, РФ Ис дьыалаларын Бочуоттаах сотруднига, Ис дьыала органнарын бэтэрээнэ, “Ис дьыала органнарыгар эҥкилэ суох сулууспатын иһин” мэтээл толору кавалера, “Бочуот Знага” мэтээллээх, о.д.а. наҕараадалардаах Лариса Федоровна Татаринова доруобуйаҕа сыһыаннаах куруһуогу тоҕо талбытын быһаарда. Кини 27 сыл бииргэ ыал буолан олорбут кэргэнэ Ким Анисимович Скрябин невропатолог бырааһынан үлэлиир эрдэҕиттэн туһалаах сүбэлэри сурунааллартан, хаһыаттартан мунньубутун уура сылдьыбытын дьоҥҥо тиэрдэн туһаҕа таһаарарга сананан бу хайысханы ылсыбыт. Муударалары – тарбах йогата, флешмоб үөрэтэр, хамсаныынан доруобуйаны чөлүгэр түһэрэргэ дьарыктары ыытар. “Тускар туһан” куруһуокка бэйэлэрин дьиэлэригэр илиилэрин анныгар баар мүөт, хаһаайыстыбаннай мыыла, суода о.д.а. сириэстибэлэри хайдах сөпкө туһанары, өй үлэтин сайыннарар оонньуулары, тыыныыга эрчиллиилэри ыытар. 90-с сыллартан Михайлова Валерия Владимировнаҕа сигуҥҥа сылдьан дьарыктаммыт, билигин 86 сааһыгар сылдьар лесник, буҕаалтыр идэлэрдээх Татьяна Васильевна Пинигина бу куруһуокка 10 сыл сылдьан элбэҕи туһаммытын сырдатта. Кини мэлдьи хамсана сылдьарын, аһылыгын көрүнэрин, оҕуруоту сөбүлээн үүннэрэрин кэпсээтэ. Кыдана Викторовна Прокопьева саҥа дьарыкка сылдьан эрэр, кини тыыныы эрчиллиилэрэ номнуо көмөлөһөн эрэллэрин бэлиэтээтэ. Бу “Тускар туһан” куруһуок дьарыга 11 чаастан саҕаланан чаас устата буолла.
“Үҥкүү тэрэпиийэтэ” куруһуогу СӨ үөрэҕириитин туйгуна, СӨ үөрэҕирии систиэмэтин Бочуоттаах бэтэрээнэ, “Майа – дойдум барахсан” бэлиэлээх, Майа сэлиэнньэтин Бочуоттаах гражданина Розалия Константиновна Терентьева салайар. 14 чаастан кини ыытар дьарыгар үҥкүү абылаҥар куустарбыт 10-тан тахса кэрэ аҥардар кэлэн флешмоб, вальс үҥкүүлэр хамсаныыларын чочуйдулар.
“Ай-Талаан” иис куруһуогун салайааччыта, “Майа – дойдум барахсан”, “Майа 120 сылынан” бэлиэлэр хаһаайкалара Федора Ивановна Наумова хас биирдии саха дьахтара сахалыы хас да ырбаахылаах буолуохтаах диир. Ол сиэринэн бэйэлэригэр халадаай тиктэ сылдьар Марфа Ильинична Тихонова уонна Клавдия Владимировна Тихонова ырбаахыларын ситэрэ олороллоро. Кыдана Викторовна Прокопьева сахалыы сэлиэччик, Евдокия Афанасьевна Попова мааныга кэтиллэр ырбаахы, Наталья Ивановна Бочкарева чараас сахалыы сон тиктэ сылдьаллар. Салайааччы таҥас быһарга, тигэргэ сүбэлэри биэрэрин таһынан бэйэтэ барытын оҥорон көрдөрөр. Бу 15.00 буолар куруһуокка барыта 10 иистэнээччи бэйэлэригэр табыгастааҕынан көрөн сылдьаллар.
Майатааҕы Үһүс көлүөнэ оскуолатын салайааччыта, РФ үлэ, СӨ Бочуоттаах бэтэрээнэ, Мэҥэ Хаҥалас улууһун уонна Майа сэлиэнньэтин Бочуоттаах гражданина, “Норуот билиниитэ” бэлиэ хаһайына Людмила Заровняева-Стручкова:
- Биһиги оскуолабыт үлэтин сыала-соруга буолар саастаах дьон көхтөөх уһун үйэлэниилэрэ. 10 сыл үлэлээбиппит устатыгар 36 араас идэлээх, дьон ытыктабылын ылбыт волонтер учууталлар үлэлээтилэр. Нэһилиэнньэбит саастаах дьонун сэргэхситэр сыалтан сыллата 20-чэ араас куруһуок үлэлиир: тэхиньиичэскэй, үөрэҕирии, эти-хааны чэбдигирдии, доруобуйаны тупсарыы, успуорт хайысхалаах, иистэнии көрүҥнэрэ, о.д.а. Итинник дьарыктанаммыт норуоттар икки ардыларынааҕы бэстибээллэргэ ситиһиилээхтик кыттан кэллибит. Үлэлээбиппит устата араас быыстапкаларга кыттан, дьон биһирэбилин ыламмыт, биһиги оскуолабытыттан 7 норуот маастара үүнэн таҕыста. Оскуолабытыгар бэйэбит испитигэр эрэ сылдьар буолбатахпыт. Волонтер учууталларбыт Санкт-Петербурга, Соҕуруу Кореяҕа, Татарстаҥҥа улуус, өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэлэригэр киирсэн уопут атастаһан кэлбиттэрэ. Ол түмүгүнэн биһиги үлэбит сэргэхсийэн, дьон дьиэтигэр хаайтаран олорбокко дьоҕурдарын таһаараллар. Өрөспүүбүлүкэҕэ бу сыллар тухары куруутун инники күөҥҥэ сылдьабыт. Успуорка, уус-уран көрүүлэргэ, быыстапкаларга – барытыгар көхтөөхтүк кыттан иһэбит. Быйыл өрөспүүбүлүкэҕэ Үһүс көлүөнэ оскуола 10 сылын туолбутунан Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан уонна Амма улуустарын салайааччыларыгар – “Лидер активного долголетия” диэн ааты иҥэрдилэр. Ити биһиги ситиһиибит буолар. Онтон олус үөрэбит уонна инникитин өссө таһаарыылаахтык үлэлииргэ былааннаан дьулуһабыт, — диэн сэмэйдик сырдатта.
Үһүс көлүөнэ оскуолаҕа саастаах дьон эрэ сылдьар курдук саныыллара сыыһа. Манна ким баҕалаах кэлэн бэйэтин сатабылын үллэстиэн, бэйэтэ арааска үөрэнэн барыан сөп. Куруһуоктары салайар волонтер учууталлар тэхиньиичэскэй куруһуокка сылдьаннар онлайн үлэлии үөрэммиттэр. Бэйэлэрин куруһуоктарын рекламаларын-угуйуктарын, коллажтары, тэттик видеолары оҥорон социальнай ситимнэргэ таһаараллар.
Гостиница 2-с этээһигэр баар саалаҕа 2 иистэнэр массыына, манекен, тренажер, көмпүүтэрдэр, тиэннис остуола, дартс тэрилэ бааллар, үөрэтэр-оҥорон таһаарар кииҥҥэ сакаастаан иистэнэр остуол, сахалыы олоппос оҥорторбуттар. Оҕо тэрилтэлэриттэн эргэ миэбэллэри ылбыттар. Салайааччылар сурунаал оҥостон үлэлииллэр. Манна куруһуокка сылдьар дьон ааттара, аадырыстара, төлөпүөннэрэ суруллубут. Куруһуоктар атын күннэргэ маннык расписаниенан үлэлииллэр. 2-с күн 10 ч. Марфа Васильевна Алексеева салайар “Драматическай”, 11 ч. Анна Николаевна Осипова салайар “Оҕуруонан үлэ”, 14 ч. Галина Константиновна Попова салайар “Уйулҕаны өйүүр дьарык”, 15 ч. Мария Ефремовна Сергучева салайар “Туоһунан үлэ” куруһуоктара ыытыллаллар. 3-с күн 10 ч. Антонина Николаевна Петрова ыытар “Хамсаныы дьарыга”, 11 ч. Любовь Павловна Саввина салайар “Кылынан, сиэлинэн өрүү”, 14 ч. Яна Дмитриевна Иванова салайар “Дартс” куруһуоктара үлэлииллэр. 4-с күн, чэппиэргэ 10 ч. Василий Николаевич Романов хаамыскаҕа, хабылыкка, 11 ч. Анна Николаевна Романова моториканы сайыннарыыга, 14 ч. Римма Степановна Варламова симэх оҥорууга дьарыктара ыытыллаллар. 5-с күҥҥэ, бээтинсэҕэ 10 ч. Татьяна Петровна Попова хомус дьарыгын, 11 ч. Екатерина Михайловна Шарина кыбытыгынан тигиигэ, 14 ч. туспа былаан быһыытынан волонтер учууталлар маастар-кылаастары ыыталлар. Манна кэлэн үөрэнээччилэр наадалааҕы оҥостон бэйэлэригэр туһаналлар, оскуолаҕа кинилэр оҥоһуктара хаалбаттар, онтон быыстапкаларга, араас куонкурустарга бэлэм үлэлэринэн кыттар кыахтаналлар.
Үһүс көлүөнэ оскуола волонтер учууталлара, иитиллээччилэрэ бары “Түмэн” уопсастыбаннай холбоһук иһинэн үлэлиир түмсүүлэр салайааччыларынан, чилиэннэринэн буолаллар. Кинилэр Майа сэлиэнньэтэ, улуус ыытар бары тэрээһиннэригэр мэлдьи инники күөҥҥэ сылдьар бастыҥ уопсастыбанньыктар. Бу буоллаҕа – көхтөөх уһун үйэлэнии үтүө уонна чаҕылхай холобура.
Марелла Баишева.
