Мэҥэ Хаҥалас улууһун дьаһалтата үс сыллаах Тыа хаһаайыстыбатын сылларын биллэрэн, үлэ-хамнас бу салааҕа биллэ сэргэхтик барар. Ол чэрчитинэн, тыа сиригэр олорорго-үлэлииргэ табыгастаах усулуобуйаны тэрийэр кэпэрэтииптэр өйөбүллээхтэр.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, туйгуна, технолог идэлээх Прокопий Романович Плотников “Хорообут” ХЭТ бэрэссэдээтэлинэн үлэлии олорон, нэһилиэк олохтоохторун инникитин үүт аһынан хааччыйар сыаллаах итиэннэ хаһаайыстыба бэйэтин үүтүн-аһын миэстэтигэр оҥорон таһааран харчыны бэйэтин тула эргитэ турара наадалааҕын өйдөөн, астыыр-үөллүүр салааны тэрийбитэ. Ырааҕы өтө көрөр салайааччы 2017 с. бу сыах тутуутун көҕүлээн, “Электромонтаж” тэрилтэ салайааччыта, биир дойдулааҕа Василий Иннокентьевич Пинигины кытта дуогабардаһан, бырайыак олоххо киирэрин ситиспитэ. 2019 с. саҥа тутулла турар сыахха оборудование ыларга Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин грана бэриллибитэ.
Көҥдөйө баар дьиэни ситэрэн-хоторон, өрөмүөннэтэн, тэрилтэни үлэҕэ киллэрдэ диэн дьоно-сэргэтэ Кэбээйи улууһун Лүксүгүн нэһилиэгиттэн төрүттээх күтүөттэригэр Светоний Геннадиевич Шестаковка махтаналлар. Кини билигин “Якутнацпродукт” салаатынан буолар Хорообуттааҕы “Алаас-Ас” ТХПК бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир.
2022 с. ыытыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи ас-үөл, атыы-эргиэн дьаарбаҥкатыгар “Алаас-Ас” кэпэрэтиип оҥорон таһаарбыт арыыта маҥнайгы миэстэни ылан нэһилиэгин ааттаппыта.
Тэрилтэ алта үлэһиттээх. 1982 с. лабораанынан үлэлиир, Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, улууска “Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар кылаатын иһин” анал бэлиэлээх Дария Борисова, 1987 с. Майатааҕы арыы собуотугар үлэтин саҕалаабыт, Павловскай, Хаптаҕай собуоттарыгар, 2005 сылтан “Кыһыл Сулус” ОПХ-ҕа лабораанынан үлэлээн кэлбит Саха Өрөспүүбүлүкэтин тыатын хаһаайыстыбатын бочуоттаах үлэһитэ Галина Ильина, үүт таһар массыынаҕа өр сыл суоппарынан эҥкилэ суох үлэтин иһин Ил Түмэнтэн наҕараадалаах туруу үлэһит Павел Семенов, АГАТУ-ну бүтэрбит эдэр исписэлиис Иванна Федорова, буҕаалтыр Наталья Плотникова үлэлииллэр. Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ эдэр исписэлиистэри өйөөн ый аайы биэрэр истипиэндьийэтин Иванна Федорова хамнаһын таһынан эбии дохуот оҥостор.
“Алаас” кэпэрэтиипкэ Дмитрий Колосов, Николай Герасимов, Дмитрий Курилкин пиэрмэр хаһаайыстыбалара үүт туттараллар, кинилэр истэригэр кэтэх хаһаайыстыбалар бааллар.
Салайааччы Светоний Шестаков быйыл хаһааҥҥытааҕар даҕаны үүт ыаһына үчүгэй диэтэ. Бу сылга “Алаас-Ас” ТХПК 450 туонна үүтү туппутуттан 400 туоннатын “Хорообут” ХЭТ туттарбыт. Ыанар ынаҕы элбэтэн үрүҥ илгэни дэлэтэр баҕалаах племенной хаһаайыстыба кэлэр сылга саҥа хотону былаанныыр.
Кэпэрэтиип үүт астан арыы, чөчөгөй оҥорон нэһилиэккэ, улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ тарҕатан атыылыырга үлэлэһэр.
Хорообуттар 2025 сылга аһытыллыбыт үрүҥ аһы оҥорорго ылсар былааннаах үлэни-хамнаһы ыыталлар. Маныаха үлэни чэпчэтэн, автоматизацияҕа киирэр наадалааҕын бэлиэтииллэр. “Алаас-Ас” ТХПК сыаҕа газгольдерынан сылытыллар. Үлэһиттэр бу олус абыраллаах ситим диэн санааларын үллэһиннилэр.
Манна биири бэлиэтээн этэр буоллахха, Плотниковтар аймах аҕалара саҕалаабыт, нэһилиэккэ тыын суолталаах тыа хаһаайыстыбатын үлэтин өрө тутан, династиянан ылсан үлэлииллэрэ кэрэхсэбиллээх. Ол курдук, Прокопий Романович улахан уола Григорий Плотников “Хорообут” ХЭТ дириэктэринэн, күтүөтэ Светоний Шестаков “Алаас-Ас” ТХПК дириэктэринэн, кийиитэ Наталья Плотникова “Алаас-Ас” кэпэрэтиип кылаабынай буҕаалтырынан үлэлээн, нэһилиэк уйгулаах олоҕун быһаарар дьоһун дьон буолаллар.
Тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар үрдүк эппиэтинэстээхтик үлэлиир, үүт астан араас аһы оҥорон таһаарар сыах бары үлэһиттэригэр туруоруммут сыалларын ситиһэннэр таһаарыылаахтык үлэлииллэригэр баҕа санаабытын тиэрдэбит.
Марелла Баишева.