Сылгы, ынах сүөһү иитиитэ өбүгэттэн кэлбит, саханы саха гыммыт төрүт дьарыкпыт буолар. Тыа хаһаайыстыбатыгар сүөһүнү, сылгыны иитэр үлэһит дьонноох буоламмыт бэйэ аһын аһаан, чөл туруктаах олордохпут. Манна өрөспүүбүлүкэ, улуус өттүттэн үлэлиир дьоҥҥо араас көмө, өйөбүл оҥоһуллар, тыа сирин үлэһит дьонугар болҕомто ууруллар. Мэҥэ Хаҥалас улууһугар тыа хаһаайыстыбатын үһүс сыла салҕанар.
Дьаҥхаады нэһилиэгэр Андрей Холмогоров 2015 с. бааһынай хаһаайыстыба тэринэн пиэрмэр быһыытынан үлэтин саҕалаабыта. 2023 с. олунньуга аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир 100 сүөһү турар толору мэхэньисээссийэлээх комплексы үлэҕэ киллэрбитэ. Бу чоҕунан оттуллар хочуолунайтан сылытыллар, душтаах, туалеттаах, транспортердаах, автопоилкалаах сырдык, ыраас пиэрмэҕэ дьон санаата кэлэн үлэлиир усулуобуйата барыта баар. Үлэһиттэр олороллоругар 4 кыбартыыралаах толору хааччыллыылаах уопсай дьиэ тутуллан үлэҕэ киирбит.
Быйылгы кыстыкка “Дьаҥхаады” бааһынай хаһаайыстыбатыгар икки хотонунан 240 төбө сүөһү иитиллэн турар. Мантан 40 төбө калмык боруоданы эккэ анаан иитэллэр уонна 70-ча симментаал боруода ыанар ынахтары сэргэ субан сүөһүлэр тураллар. Билиҥҥитэ хаһаайыстыбаҕа уонча ынах төрөөтө.
Ыанньыксыттарынан Ая Дегтярева, Владимир Татаринов, нуормаһытынан Руслан Филиппов үлэлииллэр. Маны таһынан, хаһаайыстыба сылгы иитиитинэн тэҥҥэ дьарыктанар. Манна Николай Холмогоров алаас сылгыларын, Николай Портнягин өрүс сылгыларын көрөллөр-истэллэр. Сиэмэһитинэн Александра Холмогорова үрдүк эппиэтинэстээхтик үлэлиир. Кини хаһаайыстыба ынахтара сылы эргиччи төрөөн ыаналларын ситиһэр. Онон хаһаайыстыба үүтүн “Хоту” кэпэрэтиипкэ сылы эргиччи туттарара хааччыллар. Андрей Лукич салайааччы буолан барытыгар дэгиттэр. Кини хайаайыстыба атын үлэлэрин сэргэ, «Беларус» тыраахтарынан отун тиэйэр, о.д.а. үлэтэ элбэх.
“Дьаҥхаады” бааһынай хаһаайыстыба өрүс арыыларыгар уонна алаастарга, сороҕун улуустан эттэһэн, барыта 700-чэ га оттуур сирдээхтэр, ону таһынан 300-чэ га сиргэ бурдук бааһыналаахтар.
Ааспыт кураан сылга өрүс сир сиигин көтүппэккэ оттоон, 400-тэн тахса туонна былааннаахтарын толорбуттар. Билигин суолу баттаһа отторун таһан бүтэрдилэр. Сүөһү эбии аһылыгар анаан алааска баар бааһыналарга зеленка, өрүскэ баар бааһыналарыгар сенажка, сиилэскэ анаан подсолнух, эбиэс ыһан үүннэрэллэр. Манна ыһыы хомууругар үөрэх управлениетын үлэһиттэрэ шефтэһэн, субуотунньуктаан көмөлөһөллөр. Эбии “Тумул” хаһаайыстыбатыттан комбикорм атыылаһан сиэтэллэр.
Андрей Лукич бэйэтэ сүөһүттэн ылыллар бородууксуйа технолога идэлээх. Кэргэнэ Александра Ивановна оскуолаҕа дириэктэри үөрэх чааһыгар солбуйааччынан үлэлиир. Холмогоровтар дьиэ кэргэн 4 оҕолоохтор. Ыал улахан оҕото Арина саҥа ыал буолбут, иккис оҕолоро Роберт программист, куоракка үлэлиир, үһүс оҕолоро Саша ХИФУ устудьуона, убайын батыһан программист идэтигэр үөрэнэр уонна ыал кыралара Кирилл 9-с кылаас үөрэнээччитэ.
Өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ биллэр улахан хаһаайыстыба салайааччыта Андрей Лукич үлэҕэ-хамнаска көмөлөһөр дьонугар махтанарын эттэ:
-Сүөһү-ас этэҥҥэ. Үлэһиттэргэ хамнас ый аайы төлөнөр. Ыһыы, хомуур үлэлэригэр атын хаһаайыстыбалартан үлэһиттэри наймылаһан көмөлөһүннэрэбит. Манна дуогабарынан Афанасий Борисов биригээдэтиниин оттооһуҥҥа көмөлөһөр. Сайылыкпытыгар Долооҥҥо оскуола оҕолоругар анаан хаһыс да сылын лааҕыр тэриллэн үлэлиир. Манна Төхтүр орто оскуолатын оҕолоро хортуоппуй хомууругар, ньирэй аһатарга, ыанньыксыттары солбуйан сыллата көмөлөһөллөр. Билигин Ольга Колмакова дириэктэрдээх Аллараа Бэстээх орто оскуолата сайынын үлэлэһэргэ кэпсэтии ыыта сылдьар. Кулун тутар саҥатыттан сүөһүлэри хааннааһын, ыарыылары утары быһыылары оҥоруу ыытылла турар. Манна кулууп үлэһиттэрэ көмөлөһөллөр. Улууспут салалтата, үөрэх управлениета, олохтоох дьаһалта үлэбитин-хамнаспытын өйүүллэригэр, бары өттүнэн күүс-көмө буолалларыгар махталым улахан.
Хаһаайыстыба этин-үүтүн “Хоту” кэпэрэтиипкэ дуогабардаһан туттарар. Быйылгы сылга 100 туонна үүтү уонна идэһэттэн ордор эти туттарар былааннаахтар.
Быйыл “Дьаҥхаады” хаһаайыстыба үлэлээбитэ 10-с үбүлүөйдээх сыла. Инникитин элбэх былааннааҕыттан Андрей Холмогоров быйылгы сылга эргэ хотонун саҥардар былааннаах. Хаһаайыстыба үлэлиир хайысхатын сыллата кэҥэтэргэ дьулуһар. Ол сиэринэн, тыа хаһаайыстыбатын сэргэ, дойдуларын кэрэ айылҕатын туһанан, дьон-сэргэ дьиэттэн, үлэттэн аралдьыйан тыыннаах айылҕаттан күүс-сэниэ ылынан, кылгас сайыны умнуллубаттык атааралларыгар усулуобуйа тэрийэн, агротуризмы сайыннарар баҕалаах. Манна анаан, Холмогоровтар аймахтар олорбут өтөхтөрүн сэргэхситэн, 18-с үйэҕэ өбүгэлэрэ олорбут балаҕаннарын саҥардыбыттар.
Үлэни-хамнаһы өрө тутар, саҥаттан саҥаны олоххо киллэрэр баҕалаах туруу үлэһит Андрей Лукич баҕа санааларын олоххо киллэрсэр, салгыы сайыннарар дьонноох, ыччаттаах. Бу кэскиллээх дьыала салгыы сайда-кэҥии, Төхтүр сирэ-уота дьону угуйа турарыгар баҕарыллар.
Марелла Баишева.
