Бу күннэргэ Майабыт маанылаах алааһа ытык Ураһалаах күөх сирэминэн симэнэн, киэркэйиэҕинэн киэркэйэн, 20-с төгүлүн ыытыллар педагогтар өрөспүүбүлүкэтээҕи дьаарбаҥкаларыгар ыраахтан-чугастан кэлбит ыалдьыттары уруйдуу көрүстэ.
Алааска саҥа киирэн иһэн манна бүгүн үтүмэн үгүс киһи үмүөрүспүтүн сөҕө көрөҕүн – Сахабыт сирин бары улуустарыттан үүнэр кэнчээри ыччаппытын билиигэ-көрүүгэ сирдиир учуутал, уһуйааччы идэлээхтэр тоҕуоруһа мустубуттар.
«Тыа сирин оскуолата уонна үөрэхтээһин маарката» диэн ааттаммыт үс күннээх дьаарбаҥка от ыйын 8 күнүттэн киэҥ бырагырааманан үлэтин саҕалаабыта. Оттон бүгүн, от ыйын 9 күнүгэр, тэрээһин үөрүүлээх аһыллыыта буолла.
Араас тиэмэлээх былаһааккаларынан үөрэх-иитии бырагыраамаларын көмүскээһиҥҥэ, иис-уус түһүлгэлэригэр, быыстапкаларга, куонкурустарга кытта, үөрэхтээһин куурустарыгар үөрэнэ, үлэлэрин бастыҥ уопутун атастаһа өрөспүүбүлүкэ 32 улууһуттан уонна Дьокуускай куорат уокуругуттан барыта 2900-тэн тахса кыттааччы кэлбит.
Кинилэр сахалыы мааны таҥастарын сайбаччы таҥнан, сэлэлии хааман киирбиттэрэ олус кэрэ көстүү буолла. Сорох ыраах хоту улуустар аҕыйах киһилээх, атыттар 50-ча, 100-чэ буолан, саамай элбэх ахсааннаах – ыаллыы Чурапчы, Нам улуустарыттан 200-тэн тахсалыы киһилээх олус тэрээһиннээх дэлэгээссийэлэр кэлбиттэр.
Педагогтар дьаарбаҥкаларын аан бастаан тэрийии идиэйэтэ Мэҥэ Хаҥаластан тахсыбытын итиэннэ биһиги улууспутугар номнуо бу үһүс төгүлүн ыытылларын чорботон бэлиэтээтилэр. Үөрүүлээх быһыыга-майгыга тэрээһин былааҕын көтөҕөр чиэскэ биир дойдулаахпыт, С.Н.Донской II аатынан Үөрэҕирии сайдыытын уонна идэ таһымын үрдэтии институтун дириэктэрин бастакы солбуйааччы Николай Бугаев, Институт дириэктэрин солбуйааччы Ольга Михалева, Үөрэх инновационнай сайдыытын киинин дириэктэрэ Дмитрий Титов, Мэҥэ Хаҥаластааҕы үөрэх управлениетын начаалынньыга Гаврил Толстяков тигистилэр.
Үөрэх үлэһиттэрин үгэскэ кубулуйбут түһүлгэтин кыттыылаахтарыгар “Мэҥэ Хаҥалас улууһа” муниципальнай оройуон баһылыга Дмитрий Тихонов, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕин уонна билимин миниистирэ Нюргуна Соколова, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэн Судаарыстыбаннай Мунньаҕын дьокутаата Тихон Скрябин, С.Н.Донской II аатынан Үөрэҕирии сайдыытын уонна идэ таһымын үрдэтии институтун дириэктэрэ Ньургун Павлов, кини бастакы солбуйааччыта, тэрээһин идиэйэтин көҕүлээччи Николай Бугаев эҕэрдэ истиҥ тылларын эттилэр, ситиһиилээх үлэни, үөрэх-иитии эйгэтигэр элбэх саҥаны, сонуну билэн-көрөн, иҥэринэн баралларыгар баҕардылар.
Үөрэх уонна билим миниистирэ Нюргуна Афанасьевна Соколова ааспыт үөрэх дьылыгар Арассыыйаҕа Педагог уонна настаабынньык сылын түмүктээн, үүммүт сылга өрөспүүбүлүкэҕэ Оҕо саас сылыгар үөрэх эйгэтин үлэһиттэрэ үгүс үрдүк ситиһиилэммиттэрин бэлиэтээн эттэ итиэннэ кэккэ бастыҥ үлэһиттэргэ наҕараадалары туттарда. Саха сиригэр 24 оскуоланы бүтэрээччи биир кэлим эксээмэнин 100 баалга туттарбыт буоллаҕына, онтон иккитэ – Мэҥэ Хаҥалас оҕолоро диэтэ.
С.Н.Донской II аатынан Үөрэҕирии сайдыытын уонна идэ таһымын үрдэтии институтун дириэктэрэ Ньургун Павлов И.Г.Тимофеев аатынан Майатааҕы лиссиэй “Ыччат инженернэй оскуолата” бырайыага дьаарбаҥкаҕа ИРОиПК «Хас биирдии оҕоҕо туһуламмыт үөрэх» («Индивидуализация образования») анал аатын виртуальнай түһүмэҕин муҥутуур кыайыылааҕа буолбутун иһитиннэрдэ уонна лиссиэй дириэктэригэр Татьяна Поповаҕа тустаах туоһу суругу туттарда.
Биир дойдулаахпыт Николай Иннокентьевич Бугаев дьаарбаҥка “Социокултуурунай хайысхалаах оскуола” (“Школа в социокультурном измерении”) виртуальнай түһүмэҕэр Майатааҕы лиссиэй I истиэпэннээх дипломунан наҕараадаланарын туһунан биллэрдэ.
Салгыы саха санаалаахтар, Айыы дьоно мустубут түһүлгэтигэр алгыс түһэрии сиэрин-туомун Битээлий Очиров ыытта. Ытык-мааны ыалдьыттар сүһүөхтэригэр туран сиэри ситэрэн, туому тутуһан, унаарар түптэ буруотунан арчыланнылар, уйгуну уһатар, төннүбэт төлкөнү түстүүр алгыһы ылыннылар.
Сыыйа Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха сиригэр Оҕо саас сыллара биллэриллибитигэр, саха итэҕэлинэн таптал, дьиэ кэргэн дьолун түһэ, оҕо төлкөтө – Айыыһыт сылыгар аналлаах бэртээхэй дьүһүйүү буолла. Дьүһүйүүгэ улууспут үөрэҕин тэрилтэлэрин айар талааннаах учууталлара, салайааччылара, кыратыттан улаханыгар тиийэ үөрэнээччилэрэ ырыа ылбаҕайын, үҥкүү имигэһин көрөөччүлэргэ бэлэхтээтилэр, хомустаан дьүрүһүттүлэр.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын стипендиата, өрөспүүбүлүкэтээҕи «Басхан-2023» дьыалабыай оонньуу Кылаан кыайыылааҕа, өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай холбоһуктар эдэр лиидэрдэрин күрэҕин Кылаан кыайыылааҕа, улууспут кэскиллээх ыччата Юра Павлов үөрэҕи баһылаан сайдыыга дьулуһуохпут диэн үүнэр көлүөнэ аатыттан мэктиэ тылын эттэ.
Түмүккэ тэрээһин кыттыылаахтара бары сүһүөхтэригэр туран хамсаныылары оҥорон, киэн туттар киһибит Василий Винокуров – Кыталык Баһылай туруорбут дьүһүйүүнү түмүктүүр “Оһуор үҥкүүтүгэр” кыттыстылар. Өрө көтөҕүллүүлээх тэрээһинтэн астынан-дуоһуйан, салгыы киэҥ хайысхалаах анал былаһааккаларынан үлэлии, айа-тута тарҕастылар.
Бу күн үөрэх уонна билим миниистирэ Нюргуна Соколова үөрэх управлениеларын, тэрилтэлэрин салайааччыларын кытта көрүстэ, инженернэй-технологическай хайысхалаах үөрэхтээһин сүрүн кыһалҕаларын, үөрэхтээһиҥҥэ интеллектуальнай бас билии туһунан, о.д.а. “төгүрүк остуоллар”, куонкурустар, дьарыктар ыытылыннылар.
Нюргуна Соколова: «Тыа сирин сайыннарыыга туох үлэ ирдэнэрин дьүүллэһэбит»
От ыйын 8-10 күннэригэр Майа сэлиэнньэтигэр ыытыллар «Тыа сирин оскуолата уонна үөрэхтээһин маарката» диэн педагогтар 20-с дьаарбаҥкаларыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕин уонна билимин миниистирэ Нюргуна Соколова суруналыыстарга тэрээһин туһунан санаатын үллэһиннэ:
— Педагогтарбыт өрөспүүбүлүкэ бары улуустарыттан олус бэркэ тэринэн кэлбиттэр. Дьаарбаҥкаҕа ыытыллар тэрээһиннэргэ, маастар кылаастарга кинилэр бу сылларга уонна бу үөрэх дьылыгар ким туох ситиһиилээҕин, ханнык бырайыагы үлэҕэ киллэрбитин, сатабылларын, педагогическай маастарыстыбаларын көрдөрөллөр.
Быйылгы түмсүүбүт уратыта диэн – тэрээһин үөрүүлээх аһыллыытын ыһыаҕы кытта ситимнээн ыыттыбыт: сахалыы маанытык симэнэн кэлэммит, үөрэн-көтөн сэлэлии хаамыстыбыт, алгыс ылынныбыт. Бу үс күн устата үөрэҕирии тэрээһиннэрин сэргэ бырагыраамаҕа култуурунай, спортивнай тэрээһиннэр эмиэ көрүллэллэр. Бэҕэһээ Мэҥэ Хаҥалас үөрэҕириитин үлэһиттэрин бэртээхэй кэнсиэрин көрбүппүт, бүгүн саха эстрадатын артыыстара ыллыахтара-туойуохтара. Бүгүн успуорт көрүҥнэригэр ыспартакыйаада, сарсын ханаат тардыһыыта ыытыллаллар. Үөрэх управлениеларын начаалынньыктарын, үөрэх кыһаларын салайааччыларын кытта сарсын педагогтар хамнастарын үрдэтиигэ нормативтары уларытыы, сөпкө быһаарыы, саҥа федеральнай субсидияларга үлэлэһии туһунан, о.д.а. боппуруостары дьүүллэһиэхпит.
Бу дьаарбаҥка 20 сыллааҕыта тэриллэригэр тыа сирин оскуолатын сайдыытын, үөрэх-иитии туһунан кэпсэтии тахсыбыта. Биһиги оччоттон сүрүн сорукпут – нэһилиэктэргэ баар оскуолаларга педагогтар оҕо инники сайдыытыгар, үтүө киһи, үлэһит буолан тахсарын ситиһэргэ итиэннэ үөрэх хаачыстыбатын үрдэтиигэ туһуланар бэйэлэрин үөрэтэр-иитэр ньымаларын үллэстэллэрин, бырайыактарын көрдөрөллөрүн ситиһии буолар.
Бүгүн манна кэлбит СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Анатолий Семеновы, норуот дьокутааттарын кытта “төгүрүк остуол” тула олороммут нэһилиэктэрбит, тыа сирэ, өрөспүүбүлүкэбит сайдарын туһугар оҕону иитиигэ-үөрэтиигэ хайдах хамсанныахха, туох үлэни ыытыахха сөбүй диэн сүбэлэһиэхпит.
Февронья ОХЛОПКОВА.