Биһиги Чыамайыкылыы оһуокайбытынан Олоҥхо ыһыаҕар аан бастаан кытынныбыт.
Бу саас хаардаахха дойдубар Чыамайыкыга тахса сылдьан нэһилиэк баһылыга Александр Петрович Захаровы уонна олохтоохтору кытта атах тэпсэн олорон оһуокайбыт туһунан ирэ-хоро кэпсэтэн, оһуокайбыт историятын санатыһан, теориятын түөрэн, силиһин-мутугун көрбүппүт, илии-илииттэн ылсан ойон туран оһуокайдаан да ылбыппыт. Ити кэпсэтии түмүгүнэн бары биир сүрүн санааҕа кэлбиппит: Чыамайыкылыы оһуокайбытын сөргүтүөҕүҥ, бренд оҥостор кэм кэллэ диэн бигэ санаалаах тарҕаспыппыт.
Арай биир ыйынан маннык сонун өрөспүүбүлүкэ бары муннугар иһилиннэ: быйыл ыам ыйын 25 күнүгэр Саха сиригэр Оһуокай күнэ аан маҥнайгытын бэлиэтэниэ. Бу күн Ил Дархан Айсен Николаев Ыйааҕынан 2023 сыл балаҕан ыйын 7 күнүгэр бигэргэммитэ. Оһуокай күнүн бары улуустарга, нэһилиэктэргэ, үөрэх кыһаларыгар уонна култуура тэрилтэлэригэр бэлиэтиэхтэрэ. Өрөспүүбүлүкэтээҕи «Оһуокай» айар уопсастыба бэрэссэдээтэлэ Александр Данилов сүрүн тэрээһининэн Саха сирин оскуоланы бүтэрээччилэрин “флешмобтара” буоларын иһитиннэрдэ. Бу күн оҕолор саҥа олох саҕаланыытын түстээн оһуокай таһаарыахтара.
Сүрүн кэпсээммитигэр киириэх иннинэ өссө биир маннык сонуннаахпытын үллэстэбит.
Ольга Захарова салайааччылаах «Саха Kids» оҕо тыйаатыра ыам ыйын 27 күнүгэр “Кыбытык” диэн испэктээк премьератын көрдөрбүтэ. Туруоруллубут айымньы Чыамайыкы номохторугар уонна олохтоохтор ахтыыларыгар олоҕурар. Ол курдук, Агафья Андреевна Уткина оҕо сааһын кэпсээниттэн Чыамайыкылыы оһуохайы сырдатар хартыына көстөр. Урут Чыамайыкы олохтоохторо ыһыаҕы “Кымыс” диэн ааттыыллар эбит, ол иһин хартыына аата ону туоһулаан “Кымыска” диэн ааттаах. Бу көстүүгэ улахан чорооннор быыстарыгар оҕолор сасыһа оонньууллар, онтон эр дьон оһуокайдыыр ой дуорааныгар сыахайдыы оонньуур курдук былыргы дьоннор үҥкүүлүү сылдьаллара күлүк буолан көстөр. Ол курдук, испэктээк бу билиҥҥи үүнэр көлүөнэҕэ, кыратык да буоллар, былыр эһээлэрбит, эбээлэрбит хайдах оһуокайдыылларын сырдатар.
Сүрүннээн эттэххэ, Чыамайыкы нэһилиэгин устуоруйатын бэйэбит оҕолорбут долгуйа тилиннэрэн, олус бэртээхэйдик уобарастарыгар киирэн туран, оруолларын толордулар. Онон олохтоох көрөөччүлэр дуоһуйан, долгуйан ыллылар уонна барыбытыгар даҕаны “биһиги ураты оһуокайдаахпыт” диэн киэн туттуу дууһабытын үөртэ. Онон ыччаттыын, оҕолуун бука бары Чыамайыкылыы оһуокайы өрө тутарга, дойдубут бренэ оҥосторго бэлэммит.
Алгыстаах Аммаҕа бэс ыйын 19-21 күннэригэр буолан ааспыт Олоҥхо ыһыаҕын сылдьыбыт эрэ астынна, көрбүт-истибит эрэ сөхтө, ыһыах да ыһыах! Бу улахан тэрээһинтэн биири эрэ анаан кэпсиэхпитин баҕарабыт. Ыһыах бырагыраамматыгар оһуокайга күрэх биллэриллэн ыраахтан-чугастан ааттаах-суоллаах этээччилэр мустан түһүлгэ тэрийдилэр, этэргэ дылы, үс күн тура тэбинэ сылдьан оһуокайдаан ойдулар, эһиэкэйдээн эҥээриттилэр.
Биһиги бэс ыйын 20 күнүгэр эбиэттэн киэһэ мустаммыт, төгүрүччү хаамаммыт ис-испититтэн өрө көтөҕүллэн өбүгэлэрбит хаалларбыт матыыптарынан оһуокайбытын саҕалаатыбыт. Чыамайыкылыы оһуокай баарын биллэрээри улахан түһүлгэҕэ үҥкүүлээн көрдөрдүбүт. Оһуокай тылын чуор куоластаах СӨ култууратын туйгуна, сыана бэтэрээнэ Раиса Афанасьевна Брызгалова таһаарда. Бастакытын улахан түһүлгэҕэ дойдубут оһуокайын таһаарар буолан долгуйан да ылла, бары да тэҥҥэ долгуйдубут, ол эрэн бастакы атылтан долгуйуубут ааһан, хоннохпут аһыллан, куоласпыт чөллөрүйэн, сүргэбит көтөҕүллэн иилии эргийдибит, күөхтүүр сиртэн тэбинэн өбүгэбит үҥкүүтүгэр бүүс бүтүннүү киирдибит.
Үөрүүбүтүн үксэтэн улууспут баһылыга Дмитрий Тихонов тэҥҥэ оһуокайдаста. Оһуокай туһунан кини санаатын үллэһиннэ:
— Ханнык баҕарар ыһыахха сырыттахпына оһуокайга киирэбин. Оһуокай ис хоһоонун, тутулун дириҥ суолтатын дьэҥкэтик өйдүүбүн. Оһуокай нөҥүө Айыылар алгыстарын ылабыт. Дьон санаата онтон өрө көтөҕүллэрин көрөбүн, барыбытыгар күүс-күдэх биэрэр. Өбүгэлэрбит биир үтүө үгэстэрэ умнуллубакка өрө тутуллара киһини үөрдэр, дьоммун-сэргэбин оһуокайга ыҥырабын, ыччаттар ону өйдүүллэрэ кэрэхсэбиллээх. Чыамайыкылыы оһуокай баарын истэн билэр этим, быйыл эрэ Аммаҕа түбэһэн иһиттим, көрдүм, тэҥҥэ оһуокайдастым, улаханнык биһирээтим. Аны Чыамайыкы ыһыаҕар тиийэн олохтоохтору кытта Чыамайыкылыы оһуокайдыам этэ диэн улахан баҕа санаа үөскээтэ. Бу оһуокай уратыта диэн эр дьон таһаарар, хас да киһи тэҥинэн этэллэрэ үһү дииллэрин истэрим. Онон итинник оһуокайга кыттар киһи диэн баҕарабын. Оһуокайбыт сайдарын өйүүбүн. Талааннаах этээччи элбэх, кинилэр тула түмсэммит бары бииргэ бу үгэспитин сайыннарыаҕыҥ. Оһуокайга киһи туспа турукка киирэр, түмсэр, бөҕөргүүр, биир санааланар.
Ити курдук, Чыамайыкылыы оһуокай киэҥ эйгэҕэ сүрэхтэннэ. Салгыы сайдар саҕахтарын туһунан өссө да кэпсэтиэхпит, былааннаах үлэ ыытыахпыт диэн эрэллээхпит.
Ольга Захарова, Елена Архипова,
Чыамайыкылыы оһуокайы көҕүлээччилэр.