Кулун тутар 1 күнүгэр И.Г. Игнатьев аатынан Харатааҕы спортивнай орто оскуолаҕа тустууктар маастарыстыбаларын үрдэтэр, хапсаҕай успуордун уонна чөл олоҕу көҕүлүүр сыаллаах үс ини-бии Дмитрий (Ноонук), Василий, Егор Дмитриевтэр бириистэригэр хапсаҕайга улуустааҕы турнир бастакытын ыытылынна. Улуустааҕы турнир элбэх успуорт бу көрүҥүн сэҥээрээччилэри биир түһүлгэҕэ муста.
Манна Аллараа Бэстээхтэн, Павловскайтан, Майаттан, Чүүйэттэн, Төҥүлүттэн, Тумултан, Нуораҕанаттан, Табаҕаттан, Өлөчөйтөн, Сыымахтан, Бэдьимэттэн 2011 сылга диэри саастаах төрүөх уолаттар – барыта 148 спортсмен кэлэн биирдиилээн бастыыр иһин күөн көрүстүлэр. Хапсаҕай түһүлгэтин спорсменнарын Хара оскуолатын Мария Романова салайааччылаах “Күн оҕолоро” үҥкүү бөлөҕө “Дьөһөгөй тэтимэ” үҥкүүтүнэн эҕэрдэлээтэ.
Успуорду, үлэни өрө туппут, Хара нэһилиэгин, улуус, өрөспүүбүлүкэ чиэһин араас таһымнаах күрэхтэһиилэргэ элбэхтэ көмүскээбит 3 ини-бии Дмитриевтэр бириистэригэр улуустааҕы бастакы турнир ыытыллар күнэ үүммүтүнэн нэһилиэк баһылыга Дария Назарова, улуус дьаһалтатын уонна успуорт ассоциациятын ааттарыттан улуустааҕы “Урожай” спортивнай уопсастыба бэрэссэдээтэлэ Виталий Пестряков, Харатааҕы И.Г. Игнатьев аатынан орто оскуола дириэктэрэ Алексей Стручков, успуорт бэтэрээннэрин ааттарыттан СӨ физическэй култуураҕа уонна успуорка үтүөлээх үлэһитэ Афанасий Илларионов, хапсаҕайга, көҥүл тустууга успуорт маастара Александр Куличкин, Намтан 1980-1982 с.с. ДьСТХА-гар салайар каадырдары бэлэмниир салааҕа Дмитрий Дмитриеви кытта бииргэ үөрэммиттэр ааттарыттан Григорий Потапов, Владимир Шахурдин, оскуолаҕа бииргэ үөрэммит Людмила Тихонова, бииргэ төрөөбүттэр ааттарыттан Егор Дмитриев эҕэрдэ тыллары эттилэр.
Турнир сүрүн судьуйата, Хара оскуолатыгар тустууга дьарыктыыр тириэньэр Сергей Владимиров нэһилиэк, оройуон чиэһин тустууга, хапсаҕайга элбэхтик көмүскээбит убайдыы-бырааттыы Дмитриевтэр бириистэригэр ыытыллар улуустааҕы турнир күрэхтэһээччилэрин ааттарыттан нэһилиэк баһылыгар Дария Назароваҕа, кэргэнигэр Тамара Васильевнаҕа, оскуолаҕа биир кылааска, үрдүк үөрэх кыһатыгар биир кууруска үөрэммит доҕотторугар, Дмитриевтэр дьиэ кэргэттэригэр күрэхтэһиигэ кыттааччылар, тириэньэрдэр ааттарыттан хапсаҕайга улуустааҕы күрэхтэһиини тэрийбиттэригэр махтанна. Кини күрэхтэһии аныгы быраабыланан барарын иһитиннэрдэ итиэннэ “Ким бэлэмнээх, ким кыайыыга дьулуурдаах – ол кыайдын!” диэн туран күрэхтэһиини арыйда. Кылаабынай сэкирэтээринэн Александр Винокуров үлэлээтэ.
Хара нэһилиэгэ урут-уруккуттан бастыҥ үлэһит дьонунан, чулуу спортменнарынан аатырар. Бырааттыы Дмитриевтэр ааттарын олохтоохтор үрдүктүк туталлар. Бу туһунан педагогическай үлэ уонна успуорт бэтэрээнэ Афанасий Илларионов: “Хара олохтоохторо 3 бырааттыы Дмитриевтэр оҕо эрдэхтэриттэн успуордунан дьарыктаммыт уолаттар. Убайдара Дмитрий Дмитриев көҥүл тустууга ССРС успуордун маастарыгар хандьыдаат, хапсаҕайга 1-кы разрядтаах, оройуон хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, призера, хапсаҕайга “Манчаары” бирииһин кыттыылааҕа. Кини уопсастыбаннай тириэньэр этэ. Ол курдук Хара оскуолатын оҕолорун дьарыктыыра. Тыа хаһаайыстыбатын техникумугар салайааччылар куурустарын бүтэрэн баран Павловскайга Ленин аатынан сопхуоска хомсомуол 2-с сэкирэтээринэн уонна успуорт инструкторынан үлэлии сылдьан оҕолору дьарыктыыра. Оччолорго Павловскайга тириэньэр диэн суох этэ. Кини дьарыктаабыт оҕолоро өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөнэ Дмитрий Набережнай ССРС успуордун маастара, Алексей Старостин Уһук Илин, Арассыыйа күрэхтэһиилэригэр ситиһиилээхтик тустубута. Кини төрөөбүт дойдутугар Хараҕа өр сыл сүөһү биригэдьииринэн тахсыылаахтык үлэлээбитэ. Егор Дмитриевич Иннокентий Колосовка дьарыктаммыт оройуон биир бастыҥ тустууга буолбута, аармыйаҕа Читинскэй уобаласка сулууспалыы сылдьан бэйэтин ыйааһыныгар бириистээх миэстэлэри ылбыта, оройуоҥҥа ситиһиилэрдээх хапсаҕайдьыт быһыытынан биллибитэ, көҥүл тустууга 1-кы разрядтаах. Василий Дмитриевич успуорт элбэх көрүҥүнэн Илья Назаровка дьарыктаммыт дэгиттэр спортмен буолар. Атах оонньууларыгар, сахалыы ыстаныыларга ситиһиилэрдээх, ону сэргэ, дуобаччыт бэрдэ буолан успуорт маастарыгар хандьыдаат нуорматын толорбута. Гиирэнэн кытта дьарыктаммыта, хапсаҕайга үрдүк ситиһиилэрдэммитэ. Хапсаҕайга, көҥүл тустууга оройуон сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ, Роман Цыпандин бирииһигэр өрөспүүбүлүкэ чөмпүйэнээтигэр миэстэлэспитэ, успуорт маастарын нуорматын күрэхтэһиитэ итэҕэс буолан бэрт кыранан толорбокко хаалбыта. Дмитриевтэр оҕо эрдэхтэриттэн сыллата ыытыллар култуура уонна успуорт эстэпиэтэтигэр мас тардыһыытыгар, дуобакка, хапсаҕайга нэһилиэктэрин чиэһин элбэхтик көмүскээбит улахан өҥөлөөхтөр. Майа, Хара ыһыахтарыгар эмиэ көхтөөхтүк кыттан кэлбиттэрэ. Сопхуостар баар эрдэхтэринэ араас көрүҥнэргэ үчүгэйдик тэриллэр күрэхтэһиилэр ыытыллаллара. Онно отделение чиэһин элбэхтик көмүскээбиттэрэ, нэһилиэккэ, улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ маассабай успуорт сайдыытыгар улахан кылааттарын киллэрбит дьонунан сыаналыыбын, бэйэлэрин нэһилиэктэригэр, түөлбэлэригэр дьону көҕүлүүр, кэтэх хаһаайыстыбаларыгар бары сүөһүлээх-астаах, олус үлэһит, элбэх ыччаттаах дьон буолаллар», — диэн сырдатта.
Бииргэ төрөөбүттэр ааттарыттан Василий Дмитриев: “Бииргэ төрөөбүт 12 оҕоттон 9 уолбут, 3 кыыстаахпыт. Нэһилиэкпитигэр хапсаҕай успуордун сайыннарар сыаллаах ыытыллар күрэхтэһиилэргэ, ыһыахтарга бириис туруорааччыбыт. Бырааттыы Дмитриевтэр бириистэригэр бу бастакытын ыытылла турар улуустааҕы хапсаҕай күрэхтэһиитигэр элбэх оҕо кэлбититтэн үөрдүбүт, долгуйдубут. Тэрийээччилэргэ, успуонсардарга, тириэньэрдэргэ уонна мэлдьи өйүүр Афанасий Петровичка барҕа махталбытын тиэрдэбит”, — диэтэ.
Дмитриевтэр аймах ааттарыттан Дмитрий Дмитриев огдообото Тамара Васильевна хапсаҕайга улуустааҕы турнир тэриллэн ыытыллыбытыгар, бастатан туран, олохтоох дьаһалта баһылыга Дария Назароваҕа улахан махталын тиэрдэр. Ону тэҥэ, манна күүс-көмө, өйөбүл буолбут тириэньэр, күрэхтэһии сүрүн судьуйата Сергей Владимировка, “Айыллаан” култуура киинин дириэктэрэ, успуорт инструктор Василий Плотниковка, култуура киинин бары үлэһиттэригэр махтанна.
Эрийсиилээх киирсиилэр түмүктэринэн хапсаҕай турнирын кыайыылаахтара быһаарылыннылар.
23 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Данил Ларионов (Майа), 2-с миэстэни Айтал Аргунов (Майа), 3-с миэстэни Ваня Титов (Тумул), Андрей Дмитриев (Майа), 27 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Айнар Алексеенко (Павловскай), 2-с миэстэни Виктор Неустроев (Павловскай), 3-с миэстэни Арылхан Колесов (Хара), Айысхаан Попов (Сыымах), 30 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Дима Кириков (Майа), 2-с миэстэни Кэскил Оросин (Аллараа Бэстээх), 3-с миэстэни Андриан Гуляев (Аллараа Бэстээх), Эрэл Кириллов (Тумул) хааччыннылар.
33 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Вениамин Лаптев (Хара), 2-с миэстэни Петр Герасимов (Павловскай), 3-с миэстэни Айаан Петров (Хара), Илья Куличкин (Тумул), 36 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Андрей Карпов (Хара), 2-с миэстэни Кирилл Кузьмин (Хара), 3-с миэстэни Алеша Борисов (Тумул), Ярик Степанов (Мэлдьэхси), 39 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Виктор Явловскай (Аллараа Бэстээх), 2-с миэстэни Тимир Егоров (Павловскай), 3-с миэстэни Василий Сыромятников (Тумул), Ариан Беляев (Сыымах), 42 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Валера Иванов (Тумул), 2-с миэстэни Руслан Эверстов (Тумул), 3-с миэстэни Стас Павлов (Хара), Радомир Баишев (Мэлдьэхси) ыллылар.
45 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Дамир Игнатьев (Майа), 2-с миэстэни Спартак Капитонов (Павловскай), 3-с миэстэни Андрей Харитонов (Майа), Слава Осипов (Хара), 50 кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Арылхан Стручков (Тумул), 2-с миэстэни Күндүл Дьячковскай (Хара), 3-с миэстэни Эрлан Бочкарев (Төҥүлү), Аман Адамов (Майа), 50-тан үөһээ кг ыйааһыннаахтарга 1-кы миэстэни Эрсан Петров (Хара), 2-с миэстэни Тимур Пестерев (Майа), 3-с миэстэни Эрхан Катаев (Хара), Алгыстан Афанасьев (Майа) ыланнар кыайыы өрөгөйүн биллилэр. Кыайыылаахтар грамоталарынан, өйдөбүнньүк мэтээллэринэн уонна сыаналаах бириистэринэн наҕараадаланнылар.
Үс ини-бии Дмитриевтэр бириистэригэр ыытыллыбыт хапсаҕай улуустааҕы турнирын кыттыылаахтарыгар биир кэрэ-бэлиэ умнуллубат күн ааста. Хапсаҕайы сэҥээрээччилэр кыра саастарыттан эти-хааны, майгыны-сигилини сайыннарар бу көрүҥүнэн дьарыктанан, күрэхтэһиилэргэ буһан-хатан, үүнэн-сайдан тахсаннар төрөөбүт дойдуларын ааттатар үтүө дьон буолалларыгар баҕарабыт.
Марелла Баишева.
