Майаҕа Д.Ф. Ходулов аатынан култуура киинигэр олунньу 10 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууһа төрүттэммитэ 94 сылын дьоһуннук бэлиэтээтилэр.
Манна ыраахтан-чугастан ыҥырыылаах ыалдьыттар кэллилэр. Арассыыйаҕа Дьиэ кэргэн, Саха өрөспүүбүлүкэтигэр Оҕо саас, улууска Тыа хаһаайыстыбатын 2-с уонна улууска Үөрэхтээһин 150 сылларыгар аналлаах үөрүүлээх тэрээһини Александр Кулешов, Сахаяна Дмитриева, Спиридон Григорьев, Наталья Пахомова иилээн-саҕалаан ыыттылар.
Өрөгөйдөөх күн дойдубут, өрөспүүбүлүкэбит, улууспут өрөгөй ырыаларынан саҕаланна. Бу күн улуус устуоруйата киинэнэн көрдөрүлүннэ. Саха Өрөспүүбүкэтин судаарыстыбаннай, уопсастыбаннай диэйэтэлэ, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах гражданина Василий Васильевич Скрябин 80 сылынан ахтан-санаан олоҕун, үлэтин бэлиэ кэрчик кэмнэрэ экрааҥҥа көрдөрүлүннэ. В.В. Скрябин аатын сүгэр Чүүйэ орто оскуолатыгар үүнэр ыччакка кини аатын, үлэтин-хамнаһын биллэрэр соруктаах оскуола оҕолорун икки ардыларыгар төрөөбүт дойдутун сайыннарар кыахтаах бастыҥ ыччат үүнэн тахсарыгар туһаайыллар В.В. Скрябин аатынан “Мин баһылыкпын” улуустааҕы дьыалабыай оонньуу кыайыылаахтара сыанаҕа ыҥырыллан чиэстэннилэр.
3-с үктэл кыайыылааҕар М.П.Габышев аатынан Балыктаах орто оскуолатын 9-с кылааһын үөрэнээччитэ Тит Артемьевка В.В. Скрябин салайар сылларыгар М.Горькай аатынан сопхуос партийнай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн таһаарыылаахтык үлэлээбит Төҥүлү нэһилиэгин баһылыга Петр Эверстов, 2-с үктэл кыайыылааҕынан тахсыбыт В.П.Ларионов аатынан Майа орто оскуолатын 8-с кылааһын үөрэнээччитэ Андрей Расторгуевка Нөөрүктээйи нэһилиэгин баһылыга Николай Федоров, 1-кы үктэл кыайыылааҕа В.В. Скрябин аатынан Чүүйэ орто оскуолатын 9-с кылааһын үөрэнээччитэ Давид Романовка Ходоро нэһилиэгин баһылыга Виктор Федоров наҕараадалары туттардылар.
И.М. Романов аатынан Төхтүр орто оскуолатын 8-с кылааһын үөрэнээччитэ Алгыс Попов Кылаан чыпчаал кыайыылааҕын үрдүк аатын сүктэ уонна “Басхан” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһиигэ улууһун аатын көмүскүү барар чиэскэ тигистэ. Кинини улуус баһылыга Дмитрий Тихонов эҕэрдэлээн наҕараадатын туттарда уонна өрөспүүбүлүкэҕэ улууһун аатын чиэстээхтик көмүскүө диэн эрэнэрин биллэрдэ.
Саха Өрөспүүбүкэтин судаарыстыбаннай, уопсастыбаннай диэйэтэлэ, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, педагогическай билим хандьыдаата, Санкт-Петербург куорат Петровскай уокуругун, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕо Матвей Васильевич Мучин улуус төрүттэммит күнүнэн уонна улуус сайдыытыгар сүҥкэн кылаатын киллэрбит салайааччы В.В. Скрябин 80 сылынан истиҥник эҕэрдэлээн туран Василий Васильевич туһунан дириҥ ис хоһоонноох ахтыы оҥордо.
Бэлиэ күҥҥэ Мэҥэ Хаҥалас улууһун сайдыытыгар сүҥкэн кылааттарын киллэрбит, үлэни өрө туппут дьоһун дьон наҕараадалары туттулар.
“Мэҥэ Хаҥалас улууһа” МО баһылыгын 2024 сыл олунньу 5 күнүнээҕи дьаһалынан, оройуон дьокутааттарын сэбиэтин олунньу 6 күнүнээҕи быһаарыытынан Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕо үрдүк аатынан Тараҕай нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, “Учууталлар учууталлара” бочуоттаах бэлиэ хаһаайына Александр Аргунов, Төҥүлү нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, урбаанньыт Иван Борисов, СӨ гражданскай уопсастыбаннаһын туйгуна, Мэлдьэхси нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, саллааттар уонна мотуруостар төрөппүттэрин өрөспүүбүлүкэтээҕи кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Мария Емельянова, “Знание” уопсастыба “Признание заслуги общества” бочуоттаах бэлиэ хаһаайына, Майа сэлиэнньэтин Бочуоттаах олохтооҕо Александр Захаров, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайката, СӨ култууратын туйгуна, Баатара нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Тамара Колесова, РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, “Гражданскай килбиэн” бэлиэ хаһаайына, Бүтэйдээх нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Константин Родионов, СӨ тыа хаһаайыстыбатын бэтэрээнэ, Бэдьимэ нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Афанасий Санников, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, 1-кы Тыыллыма нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Лариса Семенова, СӨ автомобильнай тырааныспарын бочуоттаах үлэһитэ, Нөөрүктээйи нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Иван Степанов, СӨ тыа хаһаайыстыбатын туйгуна, Алтан нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Клавдия Федорова наҕараадаланнылар.
Мэҥэ Хаҥалас улууһун социальнай-экэнэмиичэскэй эйгэтэ туруктаах буоларыгар, үүнэр көлүөнэни үөрэтиигэ уонна иитиигэ, тыа хаһаайыстыбатын салаатыгар, физическэй култуура уонна успуорт сайдыытыгар кылааттарын киллэрбит, өр сыллаах үтүө суобастаах үлэлэрин иһин “Мэҥэ Аат” Бочуот кинигэтигэр үлэ бэтэрээнэ, “Тумул” ТХПК ньирэй көрөөччүтэ Зоя Верховцева, Догдоҥо нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, үлэ бэтэрээнэ Василий Дьяконов, Нөөрүктээйи нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, дьокутааттарын сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Прокопий Макаров, ат успуордун тириэньэрэ, Мөҥүрүөн нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Николай Свинобоев, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Ходоро нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Фаина Скрябина, Моорук нэһилиэгин олохтооҕо, үлэ бэтэрээнэ Петр Тихонов, СӨ ОДЬХХ Бочуоттаах үлэһитэ, ОДЬХХ Мэҥэ Хаҥаластааҕы учаастагын маастара Павел Цыпандин, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, ССРС гражданскай оборонатын туйгуна, Майатааҕы партийнай тэрилтэ сэкирэтээрэ Анатолий Чичахов киирдилэр.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар, судаарыстыбаннай бөҕөргөтүүгэ өр сыллаах сыралаах үлэлэрин, норуот олоҕун уйгутун үрдэтиигэ сүҥкэн тус кылааттарын иһин “Гражданскай килбиэн” анал бэлиэнэн СӨ Ытык кырдьаҕаһа, Хорообут нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Александр Андреев, РФ үлэ бэтэрээнэ, СӨ идэлээх сойуустарын хамсааһынын бэтэрээнэ, Бүтэйдээх нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо Валерий Филиппов, РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэһитэ, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна Татьяна Стручкова наҕараадаланнылар.
СӨ Ил Дархан Махтал суругун СӨ Бочуоттаах олохтооҕо, “Тумул” ТХПК бэрэссэдээтэлэ Таисия Десяткина, Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыгын кыһыл көмүс чаһылаах грамотатын улуус дьаһалтатын үлэ хаамыытын хонтуруоллуур сүрүн исписэлииһэ Анна Стручкова, хонтуруоллуур-суоттуур балаататын аудитора Василиса Эверстова, успуорду, чөл олоҕу көҕүлээччи Анатолий Никифоров туттулар.
Мэҥэ Хаҥалас улууһун билим сайдыытыгар кылааттарын, “Удьуорбар саҥа суолу тэлэн” босуобуйа олохтооһуннарын иһин В.П. Ларионов аатынан бириэмийэ лауреаттарынан Арассыыйатааҕы билим академиятын Сибиирдээҕи салаатын гуманитарнай чинчийиилэр уонна Хоту аҕыйах ахсааннаах норуоттар кыһалҕаларын институтун научнай сотруднига, филологическай билим хандьыдаата Елена Копырина, И.Г. Тимофеев аатынан Майатааҕы лиссиэй саха тылын уонна литэрэтиирэтин учуутала Тамара Слободчикова, английскай тыл учуутала Светлана Егорова, биология учуутала Марфа Исакова, физика учуутала Иванна Копырина ааттаннылар.
“Р.А. Бурнашов аатынан бириэмийэ лауреата” анал аат Хара нэһилиэгин олохтоох дьаһалтатын үп-харчы сүрүн исписэлииһэ Лена Семеноваҕа иҥэрилиннэ.
Аҕа оруолун үрдэтэр, иитэр-такайар суолтатын көҕүлүүр сыалтан олохтоммут “Бастыҥ Аҕа сүбэһит” бэлиэни РФ тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, “Тумул” ТХПК бэрэссэдээтэлэ Таисия Десяткина, улуус киин балыыһатын анестезиолог-реаниматолог бырааһа, РФ Доруобуйа харыстабылын туйгуна, СӨ үтүөлээх бырааһа Роман Плотников, Саха АССР култууратын туйгуна, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕо Тамара Афанасьева туттулар.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин атыылаһыы киинэ судаарыстыбаннай хааһына тэрилтэ дириэктэрэ Алена Неустроева Саха өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын Грамотатынан Саха өрөспүүбүлүкэтин саастарын ситэ илик оҕолорго социальнай-реабилитационнай киин Мэҥэ Хаҥаластааҕы полустационарнай салаатын сэбиэдиссэйэ Лилия Расторгуева, Махтал суругунан Аллараа Бэстээх култуура киинин үҥкүүгэ уһуйааччыта Нюргустана Черкашина, физическэй култуура уонна успуорт бэтэрээнэ, СӨ успуордун маастара Владимир Шарин бэлиэтэннилэр.
“Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай сулууспатын туйгуна” түөскэ кэтиллэр бэлиэнэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин саастарын ситэ илик оҕолорго социальнай-реабилитационнай киин Мэҥэ Хаҥаластааҕы полустационарнай салаатын педагог-психолога Татьяна Алексеева, социальнай педагога Аграфена Белолюбская, “Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна” Бочуоттаах бэлиэнэн И.М. Сосин аатынан бибилэтиэкэ ситимин киинин информационнай-библиографическай салаатын сүрүннүүр библиограба Надежда Сидорова, “Үп-харчы үлэтин туйгуна” Бочуоттаах бэлиэнэн улуус үп-харчы салаатын салайааччыта Александра Попова, үп-харчы миниистирин Махтал суругунан улуус үп-харчы салалтатын олохтоох бүддьүөтүн хонтуруоллаһын салаатын салайааччыта Февронья Дьяконова наҕараадаланнылар.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Судаарыстыбаннай Мунньаҕын Ил Түмэн дьокутаата, сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа ресурсаларыгар уонна экологияҕа кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин Ил Түмэн Бочуоттаах Грамотатын 26-с нүөмэрдээх быыбардыыр хамыыһыйа бэрэссэдээтэлэ, И.М. Сосин аатынан бибилэтиэкэ ситимин дириэктэрэ Марианна Никанороваҕа, 26-с нүөмэрдээх быыбардыыр хамыыһыйа сэкирэтээрэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин саастарын ситэ илик оҕолорго социальнай-реабилитационнай киин улуустааҕы стационарнай салаатын сэбиэдиссэйэ Наталья Чечебутоваҕа туттарда.
“Мэҥэ Хаҥалас улууһа” МО баһылыгын бастакы солбуйааччы Василий Михайлов “Сыл сонун сүүрээнэ” анал аатынан Светлана Иванова салайааччылаах “Тумулук: Тумулук тутун” бырайыак , “Сыл бастыҥ бырайыага” анал аатынан Майа сэлиэнньэтин “Түмэн” уопсастыбаннай холбоһук Федора Наумова салайааччылаах иис сыаҕа, “Сыл бастыҥ саҕалааһына” анал аатынан Даяна Афанасьева салайааччылаах “Манчаары ыччаттара” бырайыак, “ОДьХХ эйгэтигэр бастыҥ идэлээх” анал аатынан Максим Федотов, “Гаас сулууспатын эйгэтигэр бастыҥ идэлээх” анал аатынан Альберт Слепцов, “Сибээс эйгэтигэр бастыҥ идэлээх” анал аатынан Иван Филиппов, “Уот ситимин эйгэтигэр бастыҥ идэлээх” анал аатынан Дмитрий Ефремов наҕараадаланнылар.
“Мэҥэ Хаҥалас улууһа” МО баһылыгын социальнай уонна имиджевай бэлиитикэҕэ солбуйааччы Альбина Григорьева “Идэҕэ бэриниилээх буолуу” анал ааты Хаптаҕай нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, Кеша Алексеев аатынан Хаптаҕай орто оскуолатын нуучча тылын уонна литэрэтиирэтин учуутала Светлана Кокореваҕа, “Аҕа сүбэһит” анал ааты Мэҥэ Хаҥалас улууһун бочуоттаах олохтооҕо, РФ норуотун үөрэҕириитин туйгуна Михаил Васильевка, “Үөрэх салаатын бастыҥ үлэһитэ” анал ааты И.Г. Тимофеев аатынан Майа лиссиэйин технология уонна эбии үөрэхтээһин учуутала, СӨ үөрэҕириитин туйгуна Петр Птицыҥҥа, “Доруобуйа харыстабылын бастыҥ үлэһитэ” анал ааты улуус киин балыыһатын травматолог бырааһа Василий Солдатовка, “Култуура уонна ускуустуба бастыҥ үлэһитэ” анал ааты Төхтүрдээҕи муусука оскуолатын иитэр үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы Екатерина Вензельгэ, “Бибилэтиэкэ бастыҥ үлэһитэ” анал ааты СӨ култууратын туйгуна, тыа сирин бибилэтиэкэлэрин ситимин методическай киинин сүрүн мэтэдьииһэ Мария Габышеваҕа, “Амарах сүрэх” анал ааты “Түһүлгэ” уонна “Айылыат” фольклор түмсүүтүн салайааччыта, СӨ үөрэҕириитин Бочуоттаах бэтэрээнэ, анал байыаннай дьайыыга харысхал сиэккэни оҥоруу салайааччыта Евдокия Семеноваҕа туттарда.
“Мэҥэ Хаҥалас улууһа” МО баһылыгын тутууга солбуйааччыта Василий Филиппов “Сыл бастыҥ урбаанньыта” анал аатынан Төҥүлү нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, мэссэнээт, бэпэчиитэл, алын уонна орто урбааны сайыннарыыга кылаатын иһин Ил Дархан бириэмийэтин хаһаайына Иван Борисовы, “Маассабай успуорду бастыҥ тэрийээччи” анал аатынан С.З. Борисов аатынан Тыыллыма орто оскуолатын физкултуура учуутала, дириэктэр сүбэһитэ Анастасия Дмитриеваны, “Тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр бастыҥ үлэһит” анал аатынан “Хорообут” ХЭТ дириэктэрэ Валерий Колосовы, “Тутуу уонна суол-иис хаһаайыстыбатын бастыҥ үлэһитэ” анал аатынан “Сахастройсервис” ХЭТ сүрүн инженерэ Иннокентий Устиновы, “Баһаарынай сулууспа бастыҥ үлэһитэ” анал аатынан Баһаарынай сулууспа туйгуна, өрөспүүбүлүкэтээҕи 20-с нүөмэрдээх судаарыстыбаннай баһаартан сэрэхтээх буолуу отделын 2-с нүөмэрдээх баһаарынай чааһын салайааччыта Валентин Скрябины, “Быраабы көмүскүүр уорганнарга бастыҥ үлэһит” анал аатынан РФ Ис дьыалаҕа министиэристибэтин Мэҥэ Хаҥалас оройуонун холуобунай ирдэбилгэ отдел старшай боломуочунайа Григорий Прокопьевы наҕараадалаата.
“Саха сирин рекордара” кинигэ эксперт судьуйата Егор Степанов Саха сирин рекордун кинигэтигэр уһун үйэлээх быһыытынан киирбитин туоһулуур анал бирииһи Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылааҕа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык кырдьаҕаһа, “Үйэ саас” анал бэлиэ хаһаайына, Дьабыыл нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, 11 оҕо амарах ийэтэ, 103 саастаах Ульяна Пермякова кыра кыыһыгар Анна Пермяковаҕа туттарда.
“Мэҥэ Хаҥалас улууһа” муниципальнай оройуон олохтоох бэйэни салайыныы 2023 сыллааҕы түмүгүнэн анал ааттар туттарылыннылар. “Тутуу, архитектура уонна инфраструктура сайдыытын эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Петр Эверстов баһылыктаах Төҥүлү нэһилиэгэ, “Социальнай өйөбүл уонна нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутун эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Николай Федоров баһылыктаах Нөөрүктээйи нэһилиэгэ, “Экэниэмикэ уонна үп-харчы эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Айисен Игнатьев баһылыктаах Моорук нэһилиэгэ, “Култуура эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Алексей Неустроев баһылыктаах Майа сэлиэнньэтэ, “Урбаан эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Николай Сивцев баһылыктаах Доллу нэһилиэгэ, “Дьиэ кэргэн, ыччат уонна уопсастыбаннай бэлиитикэ эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Алексей Неустроев баһылыктаах Майа сэлиэнньэтэ, “Успуорт уонна физическэй култуура эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Петр Эверстов баһылыктаах Төҥүлү нэһилиэгэ, “Үөрэх эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Петр Никитин баһылыктаах 2-с Наахара нэһилиэгэ, “Тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Николай Федоров баһылыктаах Нөөрүктээйи нэһилиэгэ, “Доруобуйа харыстабылын эйгэтигэр бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Николай Сивцев баһылыктаах Доллу нэһилиэгэ, “Гражданскай оборуонаҕа уонна нэһилиэнньэ көмүскэллээх буолуутугар бастыҥ муниципальнай тэриллии” анал ааты Петр Эверстов баһылыктаах Төҥүлү нэһилиэгэ туттулар.
“Мэҥэ Хаҥалас улууһа” муниципальнай оройуон нэһилиэктэр икки ардыларыгар олохтоох бэйэни салайыныы 2023 сыллааҕы социальнай-экэнэмиичэскэй көрдөрүүлэрин түмүгүнэн 1-кы бөлөххө 3-с миэстэ Алексей Неустроев баһылыктаах Майа сэлиэнньэтэ, 2-с миэстэ Николай Федоров баһылыктаах Нөөрүктээйи нэһилиэгэ, 1-кы миэстэ Петр Эверстов баһылыктаах Төҥүлү нэһилиэгэ буоллулар. 2-с бөлөххө 3-с миэстэни Виктор Федоров баһылыктаах Ходоро нэһилиэгэ, 2-с миэстэни Петр Андросов баһылыктаах 1-кы Баатара нэһилиэгэ, 1-кы миэстэни Юрий Порядин баһылыктаах Тараҕай нэһилиэгэ ыллылар. 3-с бөлөххө 3-с миэстэни Илья Макаров баһылыктаах Ороссолуода нэһилиэгэ, 2-с миэстэни Петр Сивцев баһылыктаах Догдоҥо нэһилиэгэ, 1-кы миэстэни Валерий Никифоров баһылыктаах Мэлдьэхси нэһилиэгэ хааччыннылар.
“Кыталык” норуодунай ансаамбыл “Эҕэрдэ” үҥкүүнэн, Варя Степанова-Арчыына хомуска дьүһүйэн, Елизавета, Герман Неустроевтар “Таптал баар буолан” ырыалара, “Кэнчээри” оҕону сайыннарар киин “Тэтим” фольклор бөлөҕүн толоруута, Айыына Харабаева “Үөрүү” ырыанан эҕэрдэлээн көрөөччү кутун туттулар. Улуус баһылыга Дмитрий Тихонов уонна 1-кы Баатара нэһилиэгин баһылыга Петр Андросов “Мэҥэлэр Өрөгөй ырыаларын” таһаарыыларынан дьоро күн үөрүүлээх тэрээһинэ түмүктэннэ.
Мареллла Баишева.
