Майатааҕы Итэҕэл балаҕаныгар бэс ыйын 17 күнүттэн “Кэрэ” диэн 5-с уонна 6-с кылаас кыргыттарыгар аналлаах биир нэдиэлэлээх лааҕыр үлэтин саҕалаата.
Лааҕыр салайааччыта, педагогическай үлэ бэтэрээнэ, арчыһыт Анна Климентова манна туох үлэ барыахтааҕын билиһиннэрдэ:
— Улуустааҕы “Ийэ тыл” түмсүү салайааччыта Евдокия Решетникова көҕүлээһининэн бу лааҕыр тэрилиннэ. Манна кыыс оҕо уол оҕоттон туох уратылааҕын, кыыс айылҕаттан туох аналлааҕын, хайдах буолуохтааҕын, төрөөбүт ийэ тылын, хаан-уруу дьонун тоҕо билиэхтээҕэр, бары өттүнэн чэбэр буоларга, саха сиэригэр-туомугар, итэҕэл өйдөбүллэригэр, айылҕаҕа хайдах сылдьарга, илиинэн бэйэ оҥоруу сатабылларыгар үөрэтэр сыаллаах үлэ-хамнас барыаҕа. Кыыс оҕо дьиэҕэ-уокка сатабылларыгар уһуйар маастар кылаас ыытыллара былааннанар.
Сарсыарда 10-тан күнүс 13 чааска диэри биир күн бэйэлэригэр, иккис күн айылҕаҕа таһааран сиргэ-уокка хайдах туттан-хаптан сылдьыы туһунан, ханнык сиэри-туому тутуһуохха наадатын, айылҕа кэрэтин кэрэхсээн көрөргө, харыстыырга, ыраастык-чэбэрдик сылдьарга үөрэтиэхпит. Оҕолорго эмтээх оттору көрдөрүөхпүт итиэннэ үлэбит тиһэх күнүгэр оҕолортон тугу билбиттэрин-көрбүттэрин, өйдөөн хаалбыттарын, бэйэлэригэр тугу ылыммыттарын истиэхпит, санаа атастаһыахпыт.
Бастакы күн көмүлүөгү оттон, аал уотум иччитин айах тутан, арчыттан саҕалаан алгыс көтөхтүм. Оҕолорго аал уокка тоҕо сүгүрүйэрбитин, олохпутугар туох суолталааҕын быһааран биэрдим, үөрэ отунан, дэйбииринэн, буруонан бэйэни хайдах ыраастанары көрдөрдүм. Уот нөҥүө өбүгэлэрбитин кытта ситимнэстибит, алгыһы хайдах бэйэҕэ иҥэринэри көрдөрөн кэпсээтим.
Ол кэннэ төгүрүк остуол тула олорон бэйэ-бэйэлэрин билистилэр. Манна оҕолор бэйэлэрин ааттарын, хайа оскуолаттан сылдьалларын, хаһыс кылаастарын, төрөппүттэрин ааттарын-суолларын билиһиннэрдилэр. Манна кинилэр эбэлэрин, эһэлэрин ааттарын толору этэри сорохторо ыарырҕаттылар, аҕаларын өттүнэн эбэлэрин, эһэлэрин олох билбэттэрэ көстөн кэллэ. Орто туруу дойдуга биһиги киһи буолан айыллан хантан кэлэрбитин өйдөтүүгэ киһиэхэ кут диэн баарын быһаардым. Оҕолор буор кут, салгын кут, ийэ кут баарын бастакы күммүтүгэр өйдөөтүлэр. Өбүгэлэрбититтэн кэлбит бэйэбитигэр баар дьоҕурдарбытын дьалкытан уһугуннарыахпытын сөп диэн өйдөтүү барда. Тыынар салгыммытыттан, аһыыр аспытыттан, иһэр уубутуттан доруобуйабыт, эппит-хааммыт үлэтэ тутулуктааҕын, ол буор куппут буоларын быһаардым. Куһаҕан дьаллыктардаах ийэттэн доруобуйата мөлтөх оҕо төрүөн сөбүн өйдөтөн кэпсээтим. Таһырдьа тахсан Ийэ сиртэн күүс-сэниэ, Аҕа халлаантан сүр ыллыбыт. Оҕолор уунаҥнаан, тоҥхоҥноон, хамсанан-имсэнэн эттэрин-сииннэрин уһугуннардылар. Манан кинилэр күүс-уох хантан, хайдах кэлэрин, куйаартан ньэгир ылан сүрбүтүн күүһүрдэр эбиппит, сиртэн тирэх ылар эбиппит диэн, сүр, ньэгир диэннэри өйдөөтүлэр.
Салгыы балаҕаммытыгар киирэммит “Өбүгэлэрбитин тоҕо билиэхтээхпитий?” диэн ыйытыыга быһаарыы биэрэммин киһи икки кынаттааҕын быһаардыбыт. Уҥа өттө аҕатыттан, хаҥас өттө ийэтиттэн тирэхтээх киһи төһө баҕарар үрдүккэ көтөр кыахтаах буолуохтааҕын өйдөөтүлэр. Онон, өскөтүн дьиэ кэргэн толорута да суох буоллаҕына, кини аҕатын өттүнэн аймахтарын билиэхтээх. Оччоҕо кини аҕатын өттүнэн көмүскэллээх, харысхаллаах буоларын быһааран өйдөттүм.
Ити курдук, удьуор утума диэни кэпсэттибит. Эбэлэрин, эһэлэрин ааттарын толору суруйан кэлэллэригэр итиэннэ таайдар уонна абаҕалар диэн кимнээҕий диэн ыйытыыларга хоруйдуур икки сорудах дьиэҕэ биэрдим. Онно төрөппүттэр оҕолоругар көмөлөһөллөрө наада. Салгыы өбүгэ ситимин оҥордубут. Онно оҕолор сахалыы саҥаралларын ыарырҕаттылар, сахалыы дорҕооннору үчүгэйдик саҥарбаттар, өйдөөбөт тыллара элбэх буолла. Онон этиллибит быһаарыылары дьиэлэригэр хос-хос истэллэригэр анаан сэлэспэлэригэр уһуллубут.
Остуолбут тула олорон бу күннээҕи дьарыктарбытыгар ким тугу өйдөөбүтүгэр, ылыммытыгар санаа атастастыбыт. Кут диэн тугун, кынаттаах буолары өйдөөбүттэр, өбүгэ диэн тылы кытта саҥа билистилэр, бэйэ-бэйэлэрин уонна дьарык салайааччыларын ааттарын бары толору биллилэр.
Бастакы күн түмүгүнэн дьиэлэригэр сорудахтаах бардылар. Сарсын кэлэр Лидия Андреева ону бэрэбиэркэлиэ итиэннэ бэйэтин билиилэригэр уһуйуо.
Маннык дьарыктаан биһиги кыргыттарбытыгар сахалыы тыыны уһугуннарыахпыт, сахалыы дорҕооннору чуолкайдык саҥаралларыгар үөрэтиэхпит уонна кыыс оҕо нарын-намчы, чэгиэн-чэбдик, чэнчис, сэмэй буоларын ситиһиэхпит диэн баҕа санаалаахпыт, — диэн түмүктээтэ.
Кыыс оҕону сайыннарар “Кэрэ” лааҕыр нэдиэлэ устата үлэлиир. Манна 10 оҕо суруйтарбытыттан бастакы күн араас биричиинэнэн 7 оҕо кэлбит. Кыргыттар билбэтэхтэрин билэн, истибэтэхтэрин истэн, өйдөрө-санаалара саҥалыы уһуктан, бэйэлэрин саха итиэннэ кэрэ аҥар буолалларын билэллэригэр олук уурулунна.
Марелла Баишева.
