Быйыл алтынньы 14 күнүгэр норуот уонна былаас бииргэ үлэлииллэрин тэрийбит СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев “Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 2000 сылга – 2000 үтүө дьыала” хамсааһын соруктара диэн ыйааҕа тахсыбыта 25 сылын туолла.
Бу хамсааһын “хараҥаччытынан” туох мөккүөрэ суох Мэҥэ Хаҥалас улууһа буолара билиниллэр. Устуоруйа чахчыларын сэгэттэххэ, 1999 с.тохсунньу 28 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууһун дьаһалтатын кэллиэгийэтинэн (баһылык Георгий Артемьев) улуус тэриллибитэ 70 сылын көрсө социальнай-култуурунай, олох-дьаһах эбийиэктэрин тутуу былаанын туһунан уураах тахсыбыта. Бу чахчыта да үйэлэргэ улуус устуоруйатыгар киирбит норуот хамсааһына сайдыы саҕахтарын арыйар өрөбөлүүссүйэ тэҥэ буолбута. Оччолорго ырыынак сыһыаннаһыылара киирэн үп-харчы кырыымчык, оҥорон таһаарар тэрилтэлэр үлэлэрэ үгүстэрэ тохтоон, биир тылынан ‒ дойдубут тутула уларыйан ыһыллыы-тоҕуллуу баран ордук тыа сиригэр саҥа тутуулары, хапытаалынай өрөмүөннэри ыытыы туһунан кэпсэтии да турбат кэмигэр саҕыллыбыт үтүө бачыым буолар. Кэллиэгийэ уурааҕынан улуус бары нэһилиэктэрэ хабыллыбыттара, эбийиэктэр чопчуламмыттара.
Улуус олохтоохторо үбүлүөйдээх сылга түмсүүлээх үлэлэрин түмүгэр былааннаммыт 70 оннугар 92 эбийиэк саҥалыы тутуллан, сорохторго хапытылааныай өрөмүөн ыытыллан улуус даьһалатын кэллиэгийэтин уурааҕа аһара толоруллубута. Ханнык эбийиэктэр тутуллубуттарын, саҥардыллыбыттарын СӨ Бырабыыталыстыбатыгар түһэриллибит отчуоттан кылгатан билиһиннэрэбит.
“Улуус 70 сылыгар – 70 тутуу”
Майа сэлиэнньэтигэр оҕо төрүүр дьиэтин, муусука оскуолатын, улуус мусуойун, доруобуйа харыстабылын үлэһиттэригэр 8 кыбартыыралаах уопсай, «Сахателеком», 40 кыбартыыралаах олорор дьиэлэрин, «МайаНерюнгриагросервис» ырыынагын, улуустааҕы потребительскай сойуус маҕаһыынын, «Айыы үөрэҕин» дьиэтин саҥа тутуулара, Д.Ф.Ходулов аатынан тыйаатырга, баһаарынай депоҕо эбии тутуулар, сэллик лабораториятын, киин эмтиэкэни саҥардан тутуулар, успуорт саалатын, ДьУоКХ 4 кыбартыыралаах олорор, байыаннай комиссариат, ИДьО административнай, 24 кыбартыыралаах олорор дьиэлэрин ситэрэн тутуулар.
Хара нэһилиэгэр успуорт-чэбдигирдэр комплексын, успуорт оскуолатын интэринээтин саҥа куорпуһун саҥа тутуулар, култуура дьиэтин саҥардан тутуу.
Хаптаҕайга оҕо санаторийыгар баанньык дьиэтин саҥа тутуута, оҕуруот аһын, хортуоппуйу харайар сыаҕы саҥардан тутуу.
Павловскайга успуорт саалатын тутууну ситэрии, Хомустаахтааҕы сэллик балыыһатын сытар куорпуһун саҥа тутуута, култууура дьиэтигэр хапытаалынай өрөмүөнэ.
Аллараа Бэстээх бөһүөлэгэр В. Н. Атласов туристическай комплексын, ГИБДД пуоһун, «Абалаах» санаторийын административнай куорпуһун, “Заречье-торг” маҕаһыынын саҥа тутуулара, култуура дьиэтин хапытаалынай өрөмүөнэ, оҕо кэмбинээтин саҥардан тутуу.
Төхтүргэ баанньык, нэһилиэк мусуойун дьиэлэрин саҥа тутуулара, култуура дьиэтин саҥардан тутуу.
Дойдуга 81 миэстэлээх оскуола саҥа тутуута.
Маттаҕа оскуола мусуойун саҥа тутуута, начаалынай оскуола хапытаалынай өрөмүөнэ.
Балыктаахха учаастактааҕы балыыһа, култуура-успуорт киинин саҥа тутуулара.
Таракка успуорт саалатын саҥа тутуута.
Төҥүлүгэ 10 миэстэлээх стационар балыыһатын саҥа тутуута, култуура дьиэтин хапытаалынай өрөмүөнэ.
Тумулга 120 миэстэлээх таас оскуола, биэлсэр-акушер пуунун саҥа тутуулара.
Нуораҕанаҕа медицинскэй үлэһиттэргэ уонна учууталларга уопсай дьиэ тутууну ситэрии, успуорт комплексын, кулууп өрөмүөннэрэ.
Тиэлигигэ оскуола, култуура дьиэтин хапытаалынай өрөмүөннэрэ.
Табаҕаҕа успуорт саалатын саҥа тутуута, баанньык дьиэтин хапытаалынай өрөмүөнэ.
Бүтэйдээххэ 264 миэстэлээх оскуола, балыыһа дьиэтин саҥа тутуулара.
Наахараҕа балыыһа тутуутун ситэрии, култуура дьиэтин хапытаалынай өрөмүөнэ.
Чүүйэҕэ култкура дьиэтэ хапытаалынай өрөмүөнэ.
Бэдьимэҕэ успуорт саалатын хапытаалынай өрөмүөнэ, гараж тутуутун ситэрии.
Хорообукка успуорт саалатын саҥа тутуу, култуура дьиэтин хапытаалынай өрөмүөнэ.
Моорукка Абалаах күөлүгэр егерь дьиэтин, «Айыы балаҕана» саҥа тутуулара, мусуойга сыһыары тутууну, баанньык дьиэтин тутуутун ситэрии, успуорт саалатын хапытаалынай өрөмүөнэ.
Өлөчөйгө успуорт саалатын саҥа тутуу, гарааһы ситэрэн тутуу, коррекционнай оскуола дьиэтин саҥардан тутуу.
Лоомтукаҕа санаторий остолобуойун саҥа тутуу, кырдьаҕастарга анаан санаторийы урукку сопхуос хонтуоратын уларытан оҥоруу, «Кыты Баалы» Айыы дьиэтин ситэрэн тутуу.
Чыамайыкыга успуорт саалатын саҥа тутуу.
Хаатылымаҕа успуорт- култуура комплексын саҥа тутуута.
Ороссолуодаҕа биэлсэр-акушер пуунун, оскуола мастарыскыайын, успуорт саалатын саҥа тутуулара, почта дьиэтин тутуутун ситэрии, баанньыгы саҥардан тутуу.
Сыымахха биэлсэр-акушер пуунун саҥа тутуу, култуура, баанньык дьиэлэрин хапытаалынай өрөмүөннэрэ.
Бөкөҕө баанньык дьиэтин саҥа тутуу, култуура дьиэтин харытаалынай өрөмүөнэ.
Бырамаҕа учууталлар 5 кыбартыыралаах олорор дьиэлэрин хапытаалынай өрөмүөнэ.
Мэлдьэхсигэ баанньык, “Айыы балаҕанын”, үөрэнэр мастарыскыай дьиэлэрин саҥа тутуулара.
Томторго оҕо саадыгар сыһыары тутууну ситэрии, баанньык, балыыһа дьиэлэрин хапытаалынай өрөмүөннэрэ.
Көстөрүн курдук, улуус үрдүнэн балысхан үлэ-хамнас ыытыллыбыт. Бу хамсааһыҥҥа олохтоохтор уопсай дьыалаҕа, төрөөбүт түөлбэлэрин, нэһилиэктэрин, улуустарын сайдыытыгар түмсүүлээхтэрин итэҕэтиилээхтик көрдөрөннөр үтүмэн сыалы-соругу ситиспиттэр.
Ити сыл СӨ бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев улууспутугар тахса сылдьан улуус салалтата, дьоно-сэргэтэ үтүө бачыымы ылынан сөпкө дьаһанан үлэлии-хамсыы олороллорун олус биһирээбитин биллэрбитэ. Мэҥэ хаҥаластар холобурдарыгар олоҕуран, былаас уонна норуот бииргэ үлэлииллэрин тэрийэр сыалы өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын иннигэр туруоран Саха сиригэр “Үтүө дьыала” хамсааһынын тэрийэргэ дьаһал таһаарбыта. Бырабыыталыстыба дьаһалынан биэдэмистибэлэр икки ардыларынааҕы “Үтүө дьыала дириэксийэтэ” тэриллибитэ. Михаил Ефимович бэйэтэ норуокка туһаайан: «Өрөспүүбүлүкэбит, улууспут, нэһилиэкпит, олорор дьиэбит-уоппут тупсарын, олох-дьаһах өртүнэн күүскэ сайдарын туһугар үлэлээҥ, кыһаныҥ”, – диэн ыҥырыы таһаарбыта. “2000 сылга – 2000 үтүө дьыала» хамсааһын өрөспүүбүлүкэ бүттүүнүгэр киэҥник тэнийэн үгүс саҥа тутуулар, саҥардан, тупсаран оҥоруу үлэлэрэ күүскэ ыытыллыбыттара. Ити хамсааһын аата уларытыллан “Мин Сахам сирэ – 21-с үйэҕэ” диэн күн бүгүҥҥэ диэри, үйэ чиэппэриттэн ордук кэм устатыгар, үүнэн-сайдан, тэнийэн кэлбитэ тыа сирин сайдыытыгар улахан үтүөлээх-өҥөлөөх. Аҕыйах хонкутааҕыта бу хамсааһын чэрчитинэн улууспутугар Алтан нэһилигэр элбэх хайысхалаах култуура киинэ үлэҕэ киллэриллэн олохтоохтор үөрүүлэрэ муҥура суох.
Мэҥэ Хаҥаластан силистэнэн-мутуктанан тэнийэн сүүрбэ биэс сыл анараа өртүгэр саҕаламмыт норуот хамсааһына өрөспүүбүлүкэбит салалтатын быһаччы өйөбүлүнэн инникитин да салҕанан барарыгар баҕа санаалаахпыт уонна онуоха эрэллээхпит.
Алена ДОКТОРОВА.
